RATOWNICTWO MEDYCZNE

1. AVPU i GLASGOW
2. Cukrzyca - nowe;
3. Układ kostny czlowieka;
4. Pomoc ofiarom podtopienia;
5. Hiperwentylacja;
6. Choroba wysokościowa;
7. Hipertermia (materiały do lekcji);
8. Plan dydaktyczny dla klasy IIa;
9. Plan dydaktyczny dla klasy I;
10. Układ nerwowy człowieka;
11. Oparzenia, linki: www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/urazy-wypadki/oparzenia-rodzaje-stopnie-oparzen-kiedy-oparzenie-zagraza-zyciu_41952.html; www.medonet.pl/zdrowie-na-co-dzien,artykul,1583833,1,pierwsza-pomoc-w-oparzeniach,index.html
12. Cukrzyca;
13. Oparzenia chemiczne;
14. Drgawki;
15. Układ oddechowy człowieka;
16. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka plus link do prezentacji na chomiku: chomikuj.pl/nockaa1/Dokumenty/Pierwsza+pomoc+kl+2
17. Choroby zakaźne - link do prezentacji na chomiku: chomikuj.pl/nockaa1/Dokumenty/Pierwsza+pomoc+kl+2
18. Kilka słów o nowotworach;
19. Ugryzienia i ukąszenia;
20. AIDS i HIV - link do prezentacji na chomiku: chomikuj.pl/nockaa1/Dokumenty/Pierwsza+pomoc+kl+2
21. Piękny umysł - warto przeczytać;
22. Odwodnienie.
23. Eliminowanie stresu.
24. Wsparcie psychiczne poszkodowanego.
25. Pierwsza pomoc w przypadku zawału serca.

AVPU ocena przytomności – schemat kolejno ocenianych reakcji na bodźce zewnętrzne, stosowany w celu oceny stanu przytomności poszkodowanego/chorego. Stosowane w niej litery oznaczają:

·         A (Alert) – przytomny, skupia uwagę

·         V (Verbal) – reaguje na polecenia głosowe

·         P (Pain) – reaguje na bodźce bólowe

·         U (Unresponsive) – nieprzytomny, nie reaguje na żadne bodźce.

Schemat AVPU jest stosowany we wstępnej ocenie stanu przytomności - czy jest zachowana przytomność. Jest pierwszym elementem badania przedmiotowego w stanach zagrożenia życia poprzedzającym ocenę czynności życiowych (ABC) i szybkie badanie urazowe. Stosowany przez osoby udzielające pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy i pomocy medycznej. W celu oceny nieprzytomności, skuteczności prowadzonych działań ratowniczych i leczniczych stosowana jest skala Glasgow.

Skala Glasgow (ang. Glasgow Coma Scale – GCS) jest używana w medycynie w celu oceny poziomu świadomości. Początkowo wprowadzono ją w celu umożliwienia szybkiej oceny stanu pacjentów po urazie głowy i wstępnego ustalenia rokowania. Obecnie jest powszechnie stosowana zarówno w medycynie ratunkowej, jak i do śledzenia zmian poziomu świadomości pacjentów w czasie leczenia.

Ocenie podlega:

·         Otwieranie oczu

·         4 punkty – spontaniczne

·         3 punkty – na polecenie

·         2 punkty – na bodźce bólowe

·         1 punkt – nie otwiera oczu

·         Kontakt słowny:

·         5 punktów – odpowiedź logiczna, pacjent zorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby

·         4 punkty – odpowiedź splątana, pacjent zdezorientowany

·         3 punkty – odpowiedź nieadekwatna, nie na temat lub krzyk

·         2 punkty – niezrozumiałe dźwięki, pojękiwanie

·         1 punkt – bez reakcji

·         Reakcja ruchowa:

·         6 punktów – spełnianie ruchowych poleceń słownych, migowych

·         5 punktów – ruchy celowe, pacjent lokalizuje bodziec bólowy

·         4 punkty – reakcja obronna na ból, wycofanie, próba usunięcia bodźca bólowego

·         3 punkty – patologiczna reakcja zgięciowa, odkorowanie (przywiedzenie ramion, zgięcie w stawach łokciowych i ręki, przeprost w stawach kończyn dolnych)

·         2 punkty – patologiczna reakcja wyprostna, odmóżdżenie (odwiedzenie i obrót ramion do wewnątrz, wyprost w stawach łokciowych, nawrócenie przedramion i zgięcie stawów ręki, przeprost w stawach kończyn dolnych, odwrócenie stopy)

·         1 punkt – bez reakcji

Uwzględnia się najlepszą uzyskaną odpowiedź w każdej kategorii. Łącznie można uzyskać od 3 do 15 punktów, ale należy zaznaczyć z jakich składowych powstał wynik (np. GCS 12: 3/4 + 4/5 + 5/6).

Na podstawie skali Glasgow zaburzenia przytomności najczęściej dzieli się na:

·         GCS 13-15 – łagodne

·         GCS 9-12 – umiarkowane

·         GCS 6-8 – brak przytomności

·         GCS 5 – odkorowanie

·         GCS 4 – odmóżdżenie

·         GCS 3 – śmierć mózgowa

Należy uwzględnić sytuacje, w których ocena w skali Glasgow jest utrudniona. Do najczęstszych należą: intubacja – pacjent przytomny nie toleruje rurki intubacyjnej, a wynik GCS ≤ 8 stanowi wskazanie do intubacji, a także rozważenie inwazyjnego pomiaru ciśnienia wewnątrzczaszkowego (ICP) niedowład lub porażenie – pacjent nie porusza się z innego powodu. Skala Glasgow może być stosowana u dzieci, które już dobrze mówią, tj. od 4 roku życia. U mniejszych dzieci stosuje się Pediatryczną Skalę Glasgow. W przypadkach urazu głowy, utrata choćby jednego punktu w skali GCS, jest jednym ze wskazań do wykonania tomografii komputerowej (CT) głowy. 

1.

CUKRZYCA

Spożywane węglowodany, dzięki enzymom trawiennym rozkładane są w przewodzie pokarmowym na cukry proste, w tym glukozę. Wchłanianie jej do krwi następuje dopiero w jelicie cienkim; nie jest wchłaniana z błony śluzowej jamy ustnej ani też z żołądka.

W obecności tlenu glukoza ulega rozkładowi na dwutlenek węgla, wodę i energię. Dwutlenek węgla wymieniany jest w procesie oddychania w płucach na tlen, energia pozwala komórkom na prawidłowe funkcjonowanie. Kluczem, który otwiera drzwi glukozie, umożliwiając jej przedostanie się przez błonę komórkową do wnętrza komórki, jest insulina – hormon produkowany przez trzustkę.

Niektóre komórki nie potrzebują insuliny do transportu glukozy, gdyż potrafią absorbować glukozę bezpośrednio z krwi. Z takich komórek zbudowany jest mózg, włókna nerwowe, siatkówka w oku, nerki, nadnercza, naczynia krwionośne i czerwone ciałka krwi. W sytuacjach, gdy w organizmie nie ma wystarczającej ilości glukozy, wydzielanie insuliny jest wstrzymane, a glukoza rezerwowana jest dla najważniejszych narządów.

Podczas posiłku i przez następne 2–3 godziny glukoza pochodząca z jedzenia jest zużywana przez komórki jako paliwo. W tym samym czasie odnawiane są zapasy glikogenu (glukozy w długich łańcuchach, zmagazynowanej przy pomocy insuliny w wątrobie i w komórkach mięśniowych). Mózg jednakże nie ma możliwości magazynowania jej w takiej postaci, dlatego jest zależny od ciągłej dostawy glukozy z krwi.

Gdy jej brakuje

W 3–5 godzin po posiłku następuje zużycie węglowodanów zawartych w pokarmie i stężenie glukozy we krwi (glikemia) zaczyna się obniżać. Gdy nie nastąpi dopływ pokarmu, glukozy we krwi zacznie brakować. Wtedy zatrzymywana jest też produkcja insuliny. Komórki alfa w trzustce rozpoznając obniżony poziom glikemii, zaczną wydzielać do krwi hormon glukagon, który alarmuje wątrobę, aby rozpoczęła uwalnianie glukozy z zapasu glikogenu. Ulega on rozkładowi tak, aby zapewnić stały poziom zawartości cukru we krwi. Glukoza powstała w ten sposób zasila w pierwszej kolejności mózg.

Zapasy glikogenu mogą być zużywane pomiędzy posiłkami, w ciągu nocy, gdy się jest na czczo. Tylko glukoza, która nie zostanie zaabsorbowana przez wątrobę, może przedostać się do krwiobiegu obwodowego, zaopatrując resztę organizmu.

Jeżeli głód nadal będzie trwał, organizm użyje kolejnych zapasowych źródeł glukozy. Wydzielony hormon stresu adrenalina, rozłoży tłuszcz na kwasy tłuszczowe i glicerol. W wątrobie kwasy tłuszczowe ulegną przemianie w związki ketonowe, a glicerol – w glukozę. Po dłuższym głodzeniu się do produkcji glukozy w podobny sposób jak wątroba, włączą się nerki. Te reakcje zachodzą np. w okresie postu lub choroby pozbawiającej pacjenta apetytu albo możliwości jedzenia. Komórki organizmu mogą spalać kwasy tłuszczowe i związki ketonowe, uzyskując z tego trochę energii, ale nie tyle, ile dostarcza im spalanie glukozy. Jeżeli organizm głoduje dłuższy czas, rozpadowi ulegną też białka i one również będą przemienione w glukozę.

Mięśnie także mogą magazynować pewne ilości glukozy w postaci glikogenu. O ile ten z zapasów wątroby może zostać zużyty do podniesienia stężenia glukozy we krwi, ten z mięśni może być uaktywniony tylko podczas wysiłku fizycznego. Zdolność organizmu do gromadzenia glikogenu jest bardzo ograniczona. Jego zapas wystarcza u osób dorosłych tylko na 24 godziny niejedzenia.

 Przykre skutki hipoglikemii

Jeżeli poziom glukozy we krwi jest za niski, tzn. poniżej 3,0–3,5 mmol/l (55–65 mg/dl), to stan ten nazywamy hipoglikemią.

W organizmie oprócz hormonu obniżającego stężenie glukozy we krwi (insuliny) występują także hormony, które podwyższają glikemię: adrenalina, glukagon, kortyzol, hormon wzrostu. Gdy broniąc się przed spadkiem poziomu glukozy, organizm uruchamia adrenalinę, może to spowodować takie skutki uboczne, jak nadmierne pocenie się, drżenie rąk, warg, uczucie niepokoju. Gdy niedożywienie zaczyna odczuwać mózg, pojawia się drażliwość, a nawet dezorientacja i zaburzenia pamięci. Jeżeli objawy się pogłębiają może dojść do drgawek, porażenia połowiczego i utraty przytomności. Ratunkiem jest podanie dożylnie glukozy lub domięśniowo glukagonu.

Spadek stężenia glukozy we krwi mogą też powodować niektóre choroby – niedoczynność tarczycy, nowotwór trzustki, tzw. insulinoma – guz wytwarzający insulinę. Mogą ją też powodować guzy wątroby, a także niedoczynność kory nadnerczy, czyli choroba Addisona.

Za słodka krew

Podwyższone stężenie glukozy we krwi nazywamy hiperglikemią.

Stężenie glukozy we krwi jest u osób zdrowych stałe, zarówno w dzień, jak i w nocy – 80–110 mg/dl. Ten poziom glikemii odpowiada nie więcej niż dwóm kostkom cukru rozpuszczonym we krwi! Nic zatem dziwnego, że łatwo zakłócić słodką równowagę w organizmie, gdy jego kontrregulatory nie funkcjonują normalnie.

Kiedy stężenie glukozy we krwi jest zbyt wysokie, powyżej 126 mg/dl, stan ten – jak wiadomo – nazywamy cukrzycą. Może ona być wywołana przez zbyt małą ilość produkowanej insuliny, niewystarczającej do glukozy wchłoniętej z pokarmu.

Jeżeli stężenie glukozy we krwi podwyższy się powyżej 180 mg/dl organizm broni się, wydalając glukozę z moczem. Zwiększona ilość moczu przy wysokim poziomie glikemii spowodowana jest dodatkową ilością płynu, który jest odfiltrowywany razem z glukozą. Powoduje to automatycznie zwiększenie pragnienia nieraz do około 5 litrów na dobę.

Pragnienie oraz zwiększone ilości wydalanego moczu są często pierwszymi sygnałami cukrzycy. Pacjent traci na wadze mimo dobrego apetytu, jest osłabiony, senny. Utrata płynów powoduje, że skóra i błony śluzowe stają się suche i łatwiej podatne na infekcje grzybicze, gdyż białe krwinki broniące organizmu przed infekcją w „słodkim” środowisku, powyżej 14 mmol/l (250 mg/dl), stają się mniej wydajne.

U ludzi zdrowych, chwilowy podwyższony poziom glikemii, np. po obfitym posiłku powoduje wyrzucenie insuliny z trzustki, co skutkuje obniżeniem stężenia glukozy. U osób z nieleczoną cukrzycą, po posiłku węglowodanowym poziom glukozy jest znacznie podwyższony. Wiele osób będzie dobrze się czuło pomimo stężenia glukozy powyżej 200 mg/dl. Może wtedy tylko wzrosnąć pragnienie i senność.

Gorzkie skutki słodyczy

Podwyższony poziom glukozy we krwi może mieć dla organizmu zgubne skutki powodujące jego niszczenie i przedwczesne starzenie się. Tak więc hiperglikemia:

·       uszkadza tkanki, gdy np. glukoza nie może być spalana w komórkach z powodu braku insuliny lub tzw. insulinooporności;

·       powoduje zaburzenia lipidowe, w wyniku których powstają nieprawidłowe związki cholesterolu i trójglicerydów, które odkładając się w naczyniach, powodują miażdżycę;

·       powoduje powstawanie nieprawidłowych białek, których końcowe produkty rozpadu w warunkach hiperglikemii mogą powodować szereg zmian w błonie podstawnej naczyń i w kolagenie;

·       może uszkadzać różne enzymy potrzebne do przemian w komórkach;

·   zaburza aktywność śródbłonka naczyń i zwiększa w ten sposób tzw. stres oksydacyjny, podczas którego dochodzi do powstania zwiększonej ilości wolnych rodników tlenowych, niszczących zdrowe komórki i uszkadzających kolagen. Taki kolagen powoduje pogrubienie błon naczyń i zwiększenie ich przepuszczalności, np. dla białek (jeżeli ma to miejsce w nerkach może dojść do białkomoczu);

·       może powodować zmiany w drobnych naczyniach siatkówki oka, gdzie z czasem dochodzi do wytwarzania nieprawidłowych drobnych naczyń, co prowadzi do utraty wzroku. Częściej też występuje zaćma;

·  powoduje szereg zaburzeń tzw. szlaku poliowego, w którym powstaje sorbitol, odkładający się w nerwach. Zmiany w nerwach obwodowych kończyn dolnych dają zaburzenia czucia bólu, temperatury i dotyku, przy których łatwiej o urazy mogące powodować tzw. stopę cukrzycową;

·       może zaburzać krzepliwość krwi i zwiększać ryzyko zawału mięśnia sercowego;

·       zwiększa ryzyko cukrzycy i powikłań cukrzycowych, dotyczących różnych narządów np. nerek, nerwów, oczu, układu sercowo-naczyniowego.

Podwyższone stężenie glukozy we krwi mogą też powodować inne choroby, a także niektóre leki.

Żeby glukoza nie szkodziła

Można być zdrowym jak rydz, ale nieodpowiednim trybem życia i odżywiania zapracować na stan, kiedy to glukoza stanie się wrogiem. Gdy prowadzimy siedzący tryb życia, nie lubimy się ruszać, unikamy wysiłku fizycznego, a przy tym nasze pożywienie jest bogate w węglowodany, tłuszcze, słodycze i energetyczne napoje, możemy łatwo doprowadzić do otyłości i po 35. roku życia do cukrzycy typu 2.

Spacery, pływanie, gimnastyka – przyspieszają spalanie glukozy w mięśniach szkieletowych, zanim zamieni się ona w tłuszcz.

Osoby po 45 roku życia powinny przynajmniej raz na trzy lata zbadać stężenie glukozy we krwi, gdyż są już w grupie ryzyka cukrzycy typu 2. Osoby młodsze powinny wykonać profilaktycznie to badanie, gdy ktoś w rodzinie choruje na cukrzycę, zwłaszcza jeżeli są otyłe, mają zaburzenia lipidowe, chorują na serce.

Powinny wykonać to badanie również kobiety, które rodzą dzieci o wadze powyżej 4,5 kg, bo może to być też przyczyną podwyższonego poziomu cukru we krwi.

Słodkie życie, niestety, nie jest zdrowe.

Śpiączka jest stanem głębokiego zaburzenia świadomości, który może być wynikiem rozmaitych chorób i zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, takich jak: choroby centralnego układu nerwowego, udar mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe, zatrucia substancjami zewnątrzpochodnymi (jak leki, alkohol czy inne toksyny) oraz najczęstsze, czyli zatrucia substancjami wewnątrzpochodnymi (szkodliwymi produktami przemiany materii). Cukrzyca może wywołać śpiączkę w ten drugi sposób.

SPIS TREŚCI

1.     Przyczyny śpiączki cukrzycowej

2.     Pierwsza pomoc w śpiączka cukrzycowej

1. Przyczyny śpiączki cukrzycowej

Śpiączka cukrzycowa jest efektem zaburzeń metabolicznych, powstających w przebiegu cukrzycy i polegających na nadmiernym kumulowaniu się szeregu szkodliwych związków, które uszkadzają tzw. twór siatkowaty (biorący udział m.in. w kontroli rytmu snu i czuwania) w centralnym układzie nerwowym, wywołując stan śpiączki. Do śpiączki cukrzycowej może dochodzić w następstwie czterech różnych, ostrych powikłań cukrzycy:

·       kwasicy ketonowej;

·       nieketonowej hiperglikemii hiperosmolalnej (kwasicy hiperosmotycznej);

·       kwasicy mleczanowej

·       hipoglikemii.

Każdy z tych stanów chorobowych charakteryzuje się różnymi objawami klinicznymi oraz w różnym tempie (w przypadku nieskuteczności lub niepodjęcia leczenia) doprowadza do rozwoju śpiączki.

Ze względu na duże niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia, jakie stanowi śpiączka cukrzycowa niezwykle ważne jest jak najszybsze udzielenie pomocy choremu. Często zdarza się, że śpiączka jest pierwszym objawem dotychczas nierozpoznanej cukrzycy, a utrata przytomności może mieć miejsce na ulicy, w autobusie, w sklepie, praktycznie wszędzie. Jeśli zdarzenie będzie miało miejsce na naszych oczach warto wiedzieć jak w takiej sytuacji się zachować i co każdy z nas może zrobić by pomóc choremu.

2. Pierwsza pomoc w śpiączka cukrzycowej

Ze względu na uproszczenie postępowania z osobą chorą na cukrzycę w przypadku wystąpienia utraty przytomności, śpiączkę cukrzycową podzielono na 2 typy:

·       hiperglikemiczną (spowodowaną zbyt wysokim poziomem cukru we krwi);

·       hipoglikemiczną (charakteryzującą się poziomem cukru poniżej normy).

Hiperglikemia jest zazwyczaj spowodowana pogarszającą się zdolnością trzustki do wydzielania insuliny (hormonu obniżającego poziom glukozy we krwi poprzez umożliwienie jej przejścia do komórek) czy narastającym wzrostem poziomu glukozy w wyniku nieprawidłowo prowadzonego leczenia (stosowania zbyt małych dawek insuliny). Nakładają się na to również sytuacje stresowe i zbyt obfita dieta. Jednoczesne zaistnienie kilku z tych zdarzeń prowadzi do wystąpienia objawów hiperglikemii, takich jak:

·       częste oddawanie moczu (nasz organizm próbuje wydalić w ten sposób nadmiar cukru);

·       wzmożone pragnienie (spowodowane zarówno potrzebą rozcieńczenia „słodkiej” krwi jak i uzupełnienia pojawiającego się niedoboru płynów traconych z moczem);

·       wzrost łaknienia (z powodu braku insuliny jedynie śladowe ilości glukozy przedostają się do komórek) – część energii komórki czerpią z rozkładu tłuszczów do ciał ketonowych (czyli ketonów) – wzrost ich stężenia odpowiada częściowo za śpiączkę i wywołuje charakterystyczny, kwaśny zapach „zgniłych jabłek” z ust;

·       bóle brzucha;

·       nudności;

·       wymioty;

·       przyspieszony, głęboki oddech.

Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, spowodowana jest natomiast:

·       zbyt wysokim poziomem insuliny (przyjęcie za dużej dawki lub przyjęcie prawidłowej dawki, bez spożycia posiłku);

·       wykonanie znacznego wysiłku fizycznego;

·       spożycie alkoholu;

·       w zaburzeniach wchłaniania węglowodanów w związku z zaburzeniami układu nerwowego w obrębie żołądka i jelit (może być późnym powikłaniem cukrzycy);

·       także w niedoczynności tarczycy czy chorobie Addisona.

Obniżenie poziomu cukru we krwi sprawia, że zaczyna go brakować dla wrażliwych komórek nerwowych, następują nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu, pojawiają się drgawki, zaburzenia świadomości i ostatecznie śpiączka. Przed utratą przytomności pojawiają się ponadto takie objawy jak uczucie głodu, mroczki przed oczami, pobudzenie psychoruchowe, niepokój, przyspieszone bicie serca i zimny pot. 

W przypadku gdy jesteśmy świadkami epizodu hiperglikemii bądź hipoglikemii i nie mamy możliwości zmierzenia na miejscu poziomu cukru we krwi poszkodowanego powinniśmy:

Gdy poszkodowany jest przytomny – podać mu cukier rozpuszczony w herbacie lub inny, mocno osłodzony napój do picia. W przypadku gdy mamy do czynienia z hiperglikemią dodatkowa porcja cukru przy i tak bardzo wysokim jego poziomie nie wyrządzi choremu krzywdy, natomiast gdy przyczyną utraty przytomności była hipoglikemia słodki napój może mu uratować życie.

Gdy poszkodowany stracił przytomność – kontrolować podstawowe funkcje życiowe (oddech i tętno), ułożyć go na boku (w tzw. pozycji bocznej bezpiecznej), tak by mógł swobodnie oddychać, a w razie wymiotów nie zakrztusił się treścią żołądka, zadzwonić po karetkę i utrzymywać w cieple (np. okrywając kocem).

Kolejne etapy postępowania z osobą w stanie śpiączki cukrzycowej są już nieco bardziej zaawansowane, przeprowadzane przez zespół karetki pogotowia i kontynuowane w szpitalu

Poniżej zamieszczam linki do materialów związnych z tematem - układ kostny człowieka:
chomikuj.pl/nockaa1/Dokumenty/Pierwsza+pomoc+kl+2/Pierwsza+pomoc+kl1 

ksiegarnia.pwn.pl/pdf/6926a.pdf

3.

Pomoc ofiarom podtopienia

Głównym powodem śmierci podczas tonięcia jest niedotlenienie. U osoby nieoddychającej już po 4-5 min rozpoczyna się umieranie komórek mózgowych. Pogotowie jak najszybciej wezwane przyjedzie po kilku bądź kilkunastu minutach. Jeżeli w tym czasie nie zaczniemy udzielać danej osobie pomocy JEJ SZANSE NA PRZEŻYCIE DRAMATYCZNIE MALEJĄ.

Zapoznajmy się z kilkoma czynnościami, które każdy z Was bez problemu opanuje, a dzięki nim może uratować życie osobie potencjalnie tonącej:

1. Po pierwsze nasze BEZPIECZENSTWO!!! NIE wskakujmy do głębokiej wody ratować osobę tonącą jeśli nie jesteśmy przeszkoleni (Ratownicy WOPR). 
2. Rozmawiajmy z poszkodowanym.
3. Sięgnijmy do niego jakimś przedmiotem (kijem lub elementem ubioru).
4. Rzucamy poszkodowanemu linę lub specjalna rzutkę ratowniczą.
5. Można użyć łodzi lub innego sprzętu pływającego by dotrzeć do poszkodowanego.
6. Jeżeli wejście do wody jest konieczne należy wziąć ze sobą przedmiot unoszący się na wodzie.

NALEŻY UNIKAĆ WCHODZENIA DO WODY!!! (osoba tonąca w ferworze walki jest tak silna, że drobna kobieta jest w stanie podtopić dobrze zbudowanego ratownika. A wówczas nie dość, że nie pomogliśmy to jeszcze jesteśmy kolejna osoba do ratowania). Poszkodowanego należy wyciągnąć na brzeg jak najszybciej, a resuscytacje rozpocząć tak szybko jak to możliwe.
Mechanizm tonięcia:

1.      Wstrzymanie oddechu. Na początku poszkodowany broni się przed zalanie wodą poprzez wstrzymanie oddechu. Trwa to do momentu, gdy gromadzący się w jego organizmie dwutlenek węgla osiągnie taki poziom, że pobudzi ośrodek oddechowy i nastąpi wznowienie oddychania niezależnie od woli poszkodowanego.
2.      Rozpoczęcie oddychania. Ponieważ woda może zalewać jamę ustną i dalej przedostawać się do dróg oddechowych tonący broni się przed tym i zaczyna ją połykać. Trwa to do momentu, gdy żołądek będzie całkowicie wypełniony i odruchowo dojedzie do wymiotów.
3.      Napływ wody do dróg oddechowych. Doprowadza do odruchowego kurczu krtani, jednak pogłębiające się niedotlenienie poszkodowanego, (który nie oddycha) doprowadza do utraty świadomości, otwarcia obkurczonej krtani i swobodnego przedostania się wody do płuc.

Skutki tonięcia:

·         Tonięcie w wodzie słodkiej. Woda słodka w porównaniu z krwią ma niższe stężenie jonów i dostając się do płuc jest wchłaniana do naczyń włosowatych krążenia płucnego na zasadzie wyrównania ciśnień. Dostając się do krwi powoduje rozpad czerwonych krwinek i uwalnianie z nich potasu, stąd ryzyko migotania komór serca.
Tak więc przy tonięciu w wodzie słodkiej w płucach nie ma wody, ponieważ cała przenika do układu krążenia!

·         Tonięcie w wodzie słonej. Woda słona w porównaniu z krwią ma wyższe stężenie jonów, co powoduje napływanie wody z naczyń krwionośnych płuc do pęcherzyków płucnych na zasadzie wyrównywania ciśnień, wywołując obrzęk płuc. Mieszanie jej z naturalną zawartością pęcherzyków płucnych (np. surfaktantem) prowadzi do powstania piany, której nie da się usunąć z płuc bez użycia ssaka.

Postępowanie:

1.      Rozpoczynamy od stabilizacji kręgosłupa szyjnego, połączonego z równoczesnym udrożnieniem dróg oddechowych. Szczególnie jest to istotne w przypadku podejrzenia skoku do płytkiej wody!

2.      Sprawdzenie przytomności poszkodowanego (potrząśnij za ramiona i spytaj czy wszystko w porządku)

3.      Nawet jeśli poszkodowany jest przytomny, należy cały czas (do momentu dowiezienia do szpitala) stabilizować kręgosłup szyjny!

4.      Wezwanie pomocy

5.      Udrożnienie dróg oddechowych nieprzytomnego. Należy oczyścić jamę ustną z zanieczyszczeń (rośliny, wymiociny). Nigdy jednak nie należy kierować głowy na bok (ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego!). Z tego samego powodu udrażniając drogi oddechowy nie odchyla się głowy poszkodowanego ku tyłowi, tylko unosi się żuchwę

6.      Sprawdzenie oddechu (10 sekund obserwacji klatki piersiowej i słuchania nad ustami poszkodowanego)

7.      Przy braku oddechu – 5 wdechów ratowniczych

8.      Jeżeli istnieje podejrzenie aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych można wykonać 5 uciśnięć na nadbrzusze w kierunku do mostka

9.      Rozpoczęcie resuscytacji

Uwaga! Nawet, jeśli poszkodowany prezentuje objawy śmierci klinicznej i ma obniżoną temperaturę ciała nie należy odstępować od jego ratowania!!! Hipotermia daje większe szanse na przeżycie! Konieczne jest także ogrzanie poszkodowanego.
NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY UTONIĘĆ

         Najczęstszymi przyczynami utonięć są:

1.      Brak umiejętności pływania.

2.      Niepotrzebna brawura, przecenianie swoich sił i umiejętności pływackich.

3.      Pływanie w stanie nietrzeźwym. Alkohol powoduje zaburzenia zmysłu równowagi i orientacji.

4.      Niedocenianie niebezpieczeństwa w wodzie.

5.      Pływanie w miejscach zabronionych.

6.      Skoki "na główkę" do wody nieznanej.

7.      Pływanie obok statków, barek i łodzi motorowych, w pobliżu śluz i zapór wodnych.

8.      Siadanie na rufie kajaku lub na burcie łodzi.

9.      Nieumiejętność postępowania w przypadku wywrócenia się kajaku lub łodzi.

10.  Lekkomyślne potrącenie i wrzucanie innych do wody oraz zanurzanie osób pływających.

Szczególnie godne napiętnowania jest wywoływanie fałszywego alarmu dla zabawy.

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS KĄPIELI (dotyczy pływania na wodach otwartych)

1. Czas i pora kąpieli.

Sezon letni, pory dnia: najlepiej od godz. 10 do 18. Nigdy po posiłkach, po wysiłku fizycznym, po opalaniu się, w czasie choroby, podczas burzy.

2. Opieka.

Do 7 lat zakaz samodzielnego przebywania na kąpieliskach. Zawsze w towarzystwie osób doświadczonych i odpowiedzialnych, najlepiej pod opieką nauczycieli, instruktora, ratownika, rodziców. Nie pływać samotnie.

3. Miejsce do kąpieli.

Strzeżone kąpielisko, zakaz kąpieli (budowle wodne, żegluga, porty, prądy wodne, zanieczyszczenia).
4. Odległość od brzegu.

Odległość gwarantująca powrót do brzegu. Najlepiej pływać wzdłuż brzegu, w odległości do 50 m.

5. Głębokość wody.

Dla nie umiejących pływać - głębokość wody "do pasa". Dla pływających - do 4 m. Do wykonania skoku “na głowę” – minimum 1,8 m.

6. Zachowanie się nad wodą.

Świadomość istniejących zagrożeń. Ograniczenie brawury, ryzykownych popisów, “wygłupiania się”, zachowanie pełnej trzeźwości i rozsądku.

7. Ćwiczenia i zabawy w wodzie.

Atrakcyjne lecz dostosowane do umiejętności pływackich, wykluczające ryzyko i eskalację niebezpiecznych zachowań (brutalność i agresja, rywalizacja i "rekordomania", niesprawny sprzęt).

8. Przybory do pływania.

Stosować wyłącznie sprzęt i przybory pływackie. Zrezygnować z bali, dętek traktorowych, budowy tratw.

9. Ubiór pływacki.

Kostium pływacki, czepek, okulary, ręcznik, klapki. Ciepła koszulka, dres lub płaszcz kąpielowy, czapka - w chłodne i wietrzne dni do włożenia po wyjściu z wody.

10. Higiena, a bezpieczeństwo pływania.

Stosowanie środków kosmetycznych zabezpieczających przed nadmiernym działaniem słońca, wody, wiatru. Przestrzeganie proporcji czasowych między wysiłkiem a wypoczynkiem. Stosowanie podstawowych zabiegów higienicznych po kąpieli.

SAMORATOWNICTWO

Część I - Zagrożenia funkcjonowania organizmu

SAMORATOWNICTWO

Część II - Niebezpieczne miejsca

SAMORATOWNICTWO
Część IV - Niebezpieczne sytuacje

4.
Hiperwentylacja to stan, w którym chory nagle zaczyna zbyt szybko i głęboko oddychać. Hiperwentylacja zwykle przybiera formę ataku paniki, w związku z tym najczęściej zmagają się z nią osoby znerwicowane. Jednak niekiedy hiperwentylacja może być oznaką chorób płuc lub serca. Co to jest hiperwentylacja i jakie są jej przyczyny?

Hiperwentylacja to określenie zbyt intensywnego oddychania. W przypadku hiperwentylacji oddech jest znacznie głębszy i szybszy niż normalnie - chory bierze więcej niż 20 oddechów na minutę i wydycha dużo tlenu. Jednocześnie dochodzi do obniżenia poziomu dwutlenku węgla we krwi (hipokapnia). Organizm nie jest w stanie uzupełnić braków tlenku węgla w czasie wdechu, a jego nadmierna utrata prowadzi do wzrostu pH krwi. W konsekwencji dochodzi do niedotlenienia organizmu, co może jeszcze bardziej przyśpieszać oddech, powodując dalszy spadek zawartości tlenku węgla we krwi.

Hiperwentylacja - przyczyny

Hiperwentylacja może być objawem zaburzeń na tle psychogennym. Hiperwentylacja często przybiera formę ataku paniki, zwłaszcza u osób cierpiących na nerwicę. Do hiperwentylacji może dojść także u osób zdrowych w sytuacjach, które powodują duży stres. Wzrasta wtedy zapotrzebowanie na energię, a co za tym idzie - zapotrzebowanie na tlen, czego następstwem jest przyśpieszenie oddechu. Jeśli stres utrzymuje się dłużej i nie następuje odreagowanie, może dojść do hiperwentylacji. U innych osób stan ten może pojawić się jako typowa odpowiedź na inne stany emocjonalne, np. depresję czy gniew.

Szok tlenowy może również wystąpić na dużych wysokościach (np. podczas lotu samolotem), zostać wywołany wytężoną pracą, urazami fizycznymi, jak również być reakcją na silny ból. Hiperwentylacja może być także objawem zatrucia - np. salicylanami, tj. przedawkowania leków na bazie kwasu salicylowego (np. aspiryny).

Przyczyną hiperwentylacji mogą być także choroby płuc, np. astma czy zakażenie, lub dysfunkcje serca, np. zawał, zatorowość płucna.

Inne możliwe przyczyny hiperwentylacji to: hipoksja, kwasica metaboliczna, wysoka gorączka, śpiączka wątrobowa, urazu czaszki lub mózgowia czy zapalenia mózgu, zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego, choroba lokomocyjna.

Hiperwentylacja może pojawić się także ciąży, jako efekt przystosowania układu oddechowego matki do nowego stanu

  Ostra (nagła) hiperwentylacja zwykle jest wywołana przez silny stres, lęk lub zaburzenia emocjonalne

  Przewlekła hiperwentylacja częściej jest wynikiem sterującego trybu życia czy depresji, jednak może także wskazywać na problemy z sercem, astmę, rozedmę płuc lub raka płuc.

Hiperwentylacja - pierwsza pomoc i leczenie

Panika podczas ataku hiperwentylacji może sprawić, że oddech jeszcze bardziej wymyka się spod kontroli. Dlatego pierwsza pomoc przy hiperwentylacji powinna polegać na próbie uspokojenia chorego tak, aby mógł on spokojnie wdychać i wydychać powietrze przy zamkniętych ustach.

Aby zwolnić tempo oddychania chorego, najlepiej zaproponować, aby oddychał on razem z nami. Choremu może pomóc oddychanie przez papierową torbę lub złożone dłonie. Dzięki temu zwiększy się stężenie dwutlenku węgla we wdychanym powietrzu, co nie pozwoli na zbyt szybkie obniżanie się jego stężenia w organizmie oraz nie dopuści do utraty przytomności.

W takich przypadkach wzywanie karetki pogotowia zwykle nie jest konieczne. Choremu należy jednak polecić, aby zgłosił się do lekarza, który, po znalezieniu przyczyny hiperwentylacji, zaproponuje odpowiednie leczenie.

Hiperwentylacja - zapobieganie

 Hipertermia, czyli przegrzanie organizmu, to poważny stan, który, nieleczony, może doprowadzić do potencjalnie śmiertelnego udaru cieplnego. Na hipertermię są narażone zwłaszcza małe dzieci i osoby starsze, ponieważ u nich proces regulacji temperatury ciała nie przebiega tak sprawnie, jak u innych osób.

Hipertermia (przegrzanie organizmu) to stan podwyższonej powyżej normy temperatury ciała, który jest spowodowany nadmiernym przegrzaniem organizmu. Gdy dochodzi do kumulacji ciepła w organizmie, jego zdolność naturalnego ochładzania się przez pocenie znacznie spada, więc mniejsza się oddawanie ciepła do otoczenia. Na przegrzanie organizmu są narażone szczególnie osoby starsze i dzieci, ponieważ u nich proces regulacji temperatury ciała nie przebiega tak sprawnie, jak u innych osób.

Hipertermia - przyczyny

Przyczyną hipertermii mogą być czynniki zewnętrzne, najczęściej nadmierne przebywanie na słońcu. Wówczas zdolność naturalnego ochładzania się organizmu może zostać upośledzona do tego stopnia, że istnieje duże ryzyko wystąpienia udaru słonecznego (to rodzaj udaru cieplnego). Do przegrzania organizmu może dojść także w czasie gorących kąpieli wodnych i parowych, jak również podczas przebywania w dusznej, wilgotnej i gorącej atmosferze (np. w hutach, kuźniach, pralniach) lub przy nadmiernym wysiłku fizycznym. Zbyt ciepłe, nieprzewiewne, a także ciasne ubranie także sprzyja przegrzaniu organizmu.

Przyczyną hipertermii są także czynniki wewnętrzne - zaburzenia termoregulacji w wyniku przyjmowania leków (antyhistaminowych, moczopędnych, antydepresyjnych i rozszerzających naczynia) i współistniejących chorób (cukrzyca, choroby serca, nadczynność tarczycy). Ryzyko przegrzania organizmu wzrasta także u osób pod wpływem alkoholu i odwodnionych.

SŁOŃCE - co robić w przypadku PRZEGRZANIA

Cały rok tęsknimy za słońcem, więc na urlopie wystawiamy się na nie przez cały dzień. Bądźmy jednak ostrożni bo możemy narazić się na przegrzanie, udar słoneczny lub poparzyć skórę.

Nawet w Polsce trzeba umiejętnie korzystać ze słońca, by nie narazić  na nieprzyjemne konsekwencje: udar cieplny lub poparzenie. Na południu Europy lub w tak lubianych przez Polaków: Tunezji, Egipcie czy Turcji musimy być podwójnie ostrożni. Jak rozpoznać, że przesadziliśmy ze słońcem i co wtedy robić?

Przegrzanie i udar słoneczny

Wysoka temperatura powietrza, zwłaszcza w połączeniu z jego wysoką wilgotnością i brakiem przewiewu, to warunki, w których łatwo może dojść do przegrzania organizmu. Wskazywać na to może osłabienie, nudności, spowolnione tętno, blada i wilgotna skóra. Trzeba wtedy jak najszybciej znaleźć się w cieniu, położyć się w możliwie przewiewnym miejscu i pić dużo zimnej wody, żeby uzupełnić niedobór płynów i elektrolitów w organizmie – najlepsza jest woda mineralna, nawet z dodatkiem szczypty soli. Bardziej niebezpieczny bywa udar słoneczny, spowodowany intensywnym nasłonecznieniem przede wszystkim głowy i karku – może prowadzić do przekrwienia opon mózgowych i mózgu, a czasami do obrzęku mózgu. O tym, że doszło do udaru może świadczyć silne zaczerwienienie twarzy, sucha skóra, ból głowy, szybkie tętno. Przy takich objawach trzeba szybko wezwać lekarza. Pamiętaj więc, by podczas upałów zawsze chronić głowę przed słońcem i nie przebywać na nim zbyt długo. Bardzo ważne jest również regularne uzupełnianie wypacanych płynów – wypijaj regularnie co 15–20 minut choć kilka łyków wody.

Poparzenie skóry

Wylegiwanie się na plaży to prosta droga do poparzenia skóry. Najczęstsze są oparzenia I stopnia – skóra jest zaczerwieniona, gorąca w dotyku i często opuchnięta, piecze, a nawet boli, czasem pojawiają się na niej pęcherzyki. Po zejściu z plaży trzeba więc schłodzić ciało. Najlepiej weź kojący prysznic. Ponieważ skóra jest bardzo rozgrzana, polanie jej zimną wodą mogłoby doprowadzić do szoku termicznego. Woda początkowo powinna być letnia, stopniowo obniżaj jej temperaturę do chłodnej, ale nie bardzo zimnej. Aby prysznic przyniósł ulgę, powinien trwać nie krócej niż 10 minut. Potem bardzo delikatnie osusz ciało (nie trzyj ręcznikiem) i posmaruj preparatem łagodzącym podrażnienia, np. z pantenolem lub alantoiną. Jeśli spiekłaś tylko niewielki fragment ciała – dekolt, ramiona – możesz robić okład z chłodnego zsiadłego mleka, jogurtu naturalnego czy kefiru. Przez kilka dni unikaj słońca, zwłaszcza w godzinach, gdy operuje najsilniej.

Jakie choroby wywołują nadmiar słońca i upały? Niebezpieczne skutki upałów i nadmiaru słońca.

Nadmiar słońca i upały mogą doprowadzić do rozwoju wielu poważnych chorób. Podczas skwaru gwałtownie wzrasta ryzyko przegrzania organizmu i udaru słonecznego. Wysokie temperatury mogą doprowadzić także do zakrzepów, ataków astmy, chorób wątroby, a nawet nowotworów skóry i oczu. Sprawdź, jakie są skutki zdrowotne upałów i nadmiaru słońca.

Nadmiar słońca i upały mogą doprowadzić do rozwoju wielu poważnych chorób. Latem najczęściej dochodzi do przegrzania organizmu i udaru słonecznego, ale konsekwencją przedawkowania słońca mogą być także porfirie - poważne choroby szpiku i wątroby. Wysokie temperatury są niekorzystne także dla osób zmagających się z chorobami serca i układu oddechowego. Negatywne skutki upałów mogą dotknąć także osoby otyłe (w związku ze słabym przewodzeniem ciepła przez tkankę tłuszczową) i cukrzyków (z powodu wiązania się cząsteczek cukru z wodą, co uniemożliwia pocenie się). Skutki nadmiaru słońca mogą odczuć także osoby cierpiące na nadczynność tarczycy, z powodu szybkiego metabolizmu i produkowania większej ilości ciepła.

Upały a przegrzanie organizmu (hipertermia)

Przegrzanie organizmu (hipertermia), czyli wzrost temperatury ciała powyżej normy, może doprowadzić do udaru cieplnego, dlatego osoba z hipertermią wymaga pierwszej pomocy. Przegrzanie objawia się osłabieniem, bólami i zawrotami głowy, wzmożonym pragnieniem, nudnościami, a nawet wymiotami. Objawami współtowarzyszącymi mogą być skurcze mięśni, zwłaszcza brzucha i nóg (wskutek zaburzeń elektrolitowych). Przy silnym przegrzaniu mogą wystąpić zaburzenia oddychania, utrata przytomności i drgawki.

Upały a udar cieplny

Konsekwencją przegrzania organizmu może być udar cieplny, który objawia się wysoką temperaturą ciała, najczęściej przekraczającą 39 st. C. Jednak co ciekawe, na skórze nie pojawiają się wówczas ślady potu, które są charakterystyczne dla gorączki. Ponadto zmienia się wygląd skóry - staje się sucha, gorąca i zaczerwieniona. Charakterystycznym objawem jest przyspieszenie tętna. Możliwe są także stany zaburzenia świadomości.

Upały a choroby serca

Dla osób, które zmagają się z chorobami serca i zaburzeniami układu krążenia, lato jest najniebezpieczniejszą porą roku. Podczas upałów organizm szybko traci wodę, a pod wpływem ciepła rozszerzają się naczynia krwionośne przy skórze, co doprowadza do obniżenia się ciśnienia krwi. U osób ze słabym ciśnieniem może to doprowadzić do omdleń i zasłabnięć. Podczas upału zwiększa się także ryzyko wystąpienia zakrzepów. Gdy organizm szybko traci płyny i nie są one na bieżąco uzupełniane, krew staje się gęstsza. Może to doprowadzić także do nasilenia dolegliwości osób z chorobą wieńcową, a także do pogorszenia stanu chorych zmagających się z żylakami nóg.

Upał a choroby dróg oddechowych

Wysoka temperatura jest szczególnie niebezpieczna także dla osób cierpiących na przewlekłe choroby układu oddechowego. Upały mogą nasilić objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz astmy, ponieważ doprowadzają do wysuszenia się śluzówki dróg oddechowych. A ta częściej i szybciej reaguje na drażniące czynniki. Wówczas może dojść do nasilenia się objawów choroby.

Latem do rozwoju chorób dróg oddechowych przyczynia się także zbyt gwałtowne schłodzanie organizmu. Może ono spowodować nie tylko przeziębienie, lecz także doprowadzić do rozwoju anginy i zapalenia zatok.

Upał a przyjmowane leki

Upał wpływa niekorzystnie na osoby stosujące niektóre leki uspokajające, nasenne, przeciwhistaminowe czy przeciwdepresyjne, jak i na chorych z parkinsonizmem. Latem niebezpieczne są także działające fotoalergicznie kosmetyki (szczególnie perfumy).

Upał a choroby nerek

Podczas upałów organizm traci duże ilości wody. Aby choć trochę jej odzyskać, zagęszczeniu ulega mocz, co stanowi zagrożenie dla osób z kamicą nerkową. Wówczas może dojść do rozwoju kamieni nerkowych.

Upał a choroby skóry

Nadmiar słońca może przyczynić się do powstawania zmian przednowotworowych typu rogowacenia słonecznego. Leżenie w pełnym słońcu w późniejszym wieku może się skończyć także różnego rodzaju rakiem skóry: rakiem kolczystokomórkowym, chłoniakiem lub czerniakiem. Na ten ostatni nowotwór są szczególnie narażone osoby z jasną karnacją i dużą liczną znamion. Jeśli któreś z nich nagle zmienia kształt i kolor (stanie się ciemne lub bardzo ciemne), a jego brzegi staną się nierówne, postrzępione, należy jak najszybciej udać się na konsultację do dermatologa.

Aby uchronić skórę przed słońcem, należy ok. 30 minut przed wyjściem z domu posmarować skórę kremem z filtrem, a także zakładać kapelusze lub czapki z daszkiem. Jednak przede wszystkim należy unikać przebywania w pełnym słońcu w godzinach od 11.00 do 16.00.

Upał a czerniak oka

Nadmiar słońca może przyczynić się także do rozwoju czerniaka oka - najczęstszego złośliwego nowotworu narządu wzroku. Są na niego narażone zwłaszcza osoby z jasną (najczęściej niebieską) tęczówką. Nadmiar promieniowania UVA i UVB może doprowadzić do czerniaka tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki, co zwykle objawia się ubytkami w polu widzenia i obecnością "świetlistych kul" wędrujących po polu widzenia, zwłaszcza o zmroku. Aby uchronić się przed tym nowotworem, należy nosić okulary z filtrami UV.

BILANS WODNY: ile musisz pić, by nie doszło do odwodnienia?

Pijesz, gdy odczuwasz silne pragnienie? To za późno, bo apetyt na coś mokrego świadczy o tym, że w organizmie zaczyna się odwodnienie. Ile trzeba pić dziennie, aby organizm prawidłowo funkcjonował? Sprawdź swój bilans wodny (równowagę między przyjmowaną a wydalaną wodą).

Dlaczego bilans wodny ma takie znaczenie, a odwodnienie organizmu może być zgubne dla zdrowia? Znaczna część naszej masy (nawet 70 proc.) to woda. Kobiety mają jej nieco mniej, bo ich ciało zbudowane jest z większej ilości tkanki tłuszczowej. Nic więc dziwnego, że organizm kontroluje na bieżąco poziom płynów. O tym, jak ważne jest zachowanie równowagi między ilością wody traconej a dostarczanej, niech świadczy to, że utrata tylko 1–2 proc. płynów negatywnie wpływa na działanie organizmu. Właśnie dlatego bez jedzenia możemy przetrwać kilka tygodni, a bez picia zaledwie kilka dni.

Bilans wodny: woda siłą napędową życia.

Woda nie dostarcza energii, ale pełni niezwykle ważne funkcje. Wszystko, co dzieje się w organizmie, wymaga wody. To dzięki niej zachodzą reakcje chemiczne, które pozwalają zachować kondycję fizyczną i psychiczną.
Woda jest niezbędna do utrzymania właściwej objętości i prawidłowego ciśnienia krwi. Przenosi do komórek składniki odżywcze i tlen. Przemieszczając się – jako główny składnik różnych płynów ustrojowych – oczyszcza ciało z ubocznych produktów przemiany materii. Decyduje też o temperaturze ciała. Gdy ta niebezpiecznie się podnosi, nadmiar ciepła usuwany jest wraz z potem. Bez wody nie ma prawidłowego trawienia, właściwej pracy jelit i przyswajania składników odżywczych. To ona nawilża gałki oczne, ułatwia przełykanie kęsów pożywienia, uczestniczy w przenoszeniu dźwięków przez ucho środkowe i poprzez stałe nawilżanie płuc umożliwia oddychanie.

Minimalna ilość wody, jaka chroni organizm przed niepożądanymi zjawiskami fizjologicznymi, to 800–1000 cm³/dobę. Z kolei maksymalna jej ilość nie powinna przekraczać możliwości wydalniczych nerek. Przyjmuje się, że osoba dorosła na każdy 1 kg masy ciała potrzebuje ok. 30 cm³ wody na dobę.

Organizm czerpie wodę z pokarmów. Obfitują w nią owoce i warzywa (do 96 proc.), mleko (88 proc.), mięso (50–75 proc.). Suchy chleb ma 40 proc. wody, masło – 15 proc., mąka – 13 proc. Dieta bogata w warzywa i owoce dostarcza organizmowi ok. 1 litra wody. Jej źródłem są także napoje. Warto wiedzieć, że picie wody mineralnej jest zdrowsze niż herbaty, kawy, napojów barwionych. 
Organizm pozyskuje wodę także w wyniku niektórych reakcji chemicznych zachodzących w komórkach, wskutek zagęszczania kału i moczu oraz wchłaniając część wody z jelit.

Zrób bilans wodny.

W ciągu doby organizm traci ok. 2,5 litra wody. Najważniejszym regulatorem gospodarki wodnej są nerki, które nieustannie filtrują krew i produkują ok. 1,4 litra moczu na dobę. Woda ucieka z organizmu także innymi drogami: z potem – 0,5 litra, z dróg oddechowych – 0,4 litra, z kałem – ok. 0,2 litra. U zdrowego człowieka niedobór wody objawia siępragnieniem. Odczuwamy je już przy utracie 1–2 proc. wody, której potrzebuje organizm. Strata ok. 20 proc. wody prowadzi do śmierci. Aby zrekompensować niedobory płynu, należy dziennie wypijać co najmniej 1,5 litra wody, chociaż minimum ustalone przez ekspertów WHO to 3 litry dziennie.
Zapotrzebowanie na wodę zależy od pory roku, strefy klimatycznej, przemiany materii, rodzaju wykonywanych zajęć. Najwięcej potrzeba jej w upały i podczas wysiłku fizycznego (do 4 litrów), gdy woda intensywnie paruje przez skórę, w mrozy, bo więcej energii potrzeba do ogrzania ciała, w czasie choroby z wysoką temperaturą, biegunki, wymiotów, zaburzeń pracy nerek i w cukrzycy.

Organizm zużywa więcej wody niż zwykle do trawienia wysokokalorycznych posiłków, w czasie jedzenia produktów bogatych w błonnik (większe straty wody z kałem), mocno słonych i pikantnych, a także przy piciu alkoholu, który działa moczopędnie. Więcej wody powinny pić osoby odchudzające się i z nadwagą (ok. 2 litrów na każde 25 kg powyżej prawidłowej masy ciała) oraz pijące dużo kawy i mocnej czarnej herbaty.

Bilans wodny: mądrze dobieraj płyny.

Wybierając wodę, trzeba uwzględnić stan zdrowia – np. osoby z nadciśnieniem tętniczym powinny unikać wody o wysokiej zawartości sodu. Dobre są dla nich te o wyższym stężeniu magnezu. Dla kobiet w ciąży i niemowląt najlepsze są wody źródlane. Osoby cierpiące na kamicę nerkową powinny zaś unikać wody o wysokiej zawartości wapnia. Ale chorzy na osteoporozę muszą szukać wody o jak najwyższym stężeniu tego pierwiastka. Osoby, które ciężko pracują fizycznie lub w wysokich temperaturach, niedobory minerałów uzupełnią wodą bogatą w sód i potas.

Hipertermia - objawy.

Charakterystycznym objawem hipertermii jest uczucie gorąca. Skóra całego ciała staje się bardzo ciepła, sucha i zlewa się potem. Można także zaobserwować przekrwienie twarzy. Często pojawiają się oparzenia I lub II stopnia. Objawami współtowarzyszącymi są:

o    osłabienie organizmu

o    bóle i zawroty głowy

o    nudności i wymioty

o    zaburzenia widzenia

o    zaburzenia świadomości

o    obrzęki stóp i okolicy kostek

o    przyspieszenie akcji serca

o    zaburzenia oddychania

o    utrata przytomności

Hipertermia - pierwsza pomoc.

W przypadku podejrzenia hipertermii, należy jak najszybciej udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy. W przeciwnym razie może dojść do potencjalnie śmiertelnego udaru cieplnego!

Poszkodowany powinien usiąść, konieczne w zacienionym miejscu z dostępem do świeżego powietrza. Następnie należy stosować zimne okłady - najpierw na głowę, potem na resztę ciała. Nie zaleca się okładów z kostek lodu nakładanych bezpośrednio na skórę, ponieważ może to wywołać szok termiczny. Lód lepiej włożyć w woreczek lub ręcznik. Jeśli poszkodowany może przełykać, należy mu podać chodny (ale nie lodowaty!) napój - najlepiej niegazowaną wodę mineralną.

Hipertermia - leczenie.

W szpitalu lekarz może zlecić płukanie zimnymi płynami żołądka, jamy otrzewnej i pęcherza moczowego oraz dożylne podawanie zimnych płynów.

WYKORZYSTANO MATERIAŁY ZE STRONY: http://www.poradnikzdrowie.pl

7.
Plan dydaktyczny przedmiotu Ratownictwo - innowacja dla klasy II 
Liceum ogólnokształcącego im. Jarosława Iwaszkiewicza w Brzezinach,
na rok  na rok szkolny 2015/2016

nauczyciel: Damian Nockowski

8.

Plan dydaktyczny przedmiotu Ratownictwo - innowacja dla klasy I grupy pierwszej

i drugiej Liceum ogólnokształcącego im. Jarosława Iwaszkiewicza w Brzezinach,

na rok szkolny 2015/2016

nauczyciel: Damian Nockowski

Podział układu nerwowego:

Układ somatyczny

Funkcja:

·         Koordynacja zewnętrzna

·         Kontakt i reakcje ze światem zewnętrznym

·         Kieruje czynnościami zależnymi od naszej woli

·         Jego efektory to mięśnie szkieletowe, gruczoły skórne i komórki barwnikowe

Układ autonomiczny (wegetatywny)

Funkcja:

·         Koordynacja wewnętrzna

·         Homeostaza - regulacja metabolizmu

·         Kieruje reakcjami niezależnymi od naszej woli

·         Składa się z dwóch części: układu współczulnego i przywspółczulnego. Układy te działają antagonistycznie - przeciwstawnie, jeżeli jedna część wzmaga działanie to druga powoduje zmniejszenie aktywności.

Układ współczulny (sympatyczny):

Składa się z połączonych ze sobą zwojów, które położone są po obu stronach kręgosłupa i tworzą tzw. pnie współczulne oraz sploty włókien nerwowych zlokalizowanych w innych narządach. Ze zwojów i splotów odchodzą nerwy współczulne unerwiające różne okolice ciała.

·         Rozszerzanie źrenicy oka

·         Zmniejszanie wydzielania śliny

·         Zwiększanie wydzielania potu

·         Przyśpieszanie akcji serca

·         Podwyższanie ciśnienia krwi

·         Zwalnianie ruchów jelit

·         Zmniejszanie wydzielania soku żołądkowego

·         Zmniejszanie wydzielania moczu

·         Powoduje jeżenie się włosów

Układ przywspółczulny (parasympatyczny):

Włókna nerwowe wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym i dochodzi do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby. W układzie przywspółczulnym zwoje leżą w pobliżu unerwianych narządów lub w samych narządach.

·         Zwężanie źrenicy oka

·         Zwiększanie wydzielania śliny

·         Zmniejszanie wydzielania potu

·         Zwalnianie akcji serca

·         Obniżanie ciśnienia krwi

·         Przyśpieszanie ruchów jelit

·         Zwiększanie wydzielania soku żołądkowego

·         Zwiększanie wydzielania moczu

Ośrodkowy układ nerwowy:

·         Mózg

·         Rdzeń kręgowy

Obwodowy układ nerwowy:

·         Nerwy czaszkowe - 12 par, unerwiają narządy zmysłów, mięśnie, gruczoły występujące w głowie

·         Nerwy rdzeniowe - 31 par, składają się z nerwów czuciowo - ruchowych, czyli mieszanych.

Podział nerwów:

·         Ruchowe - III okoruchowy, IV bloczkowy, VI odwodzący, XI dodatkowy, XII podjęzykowy

·         Czuciowe - I węchowy, II wzrokowy, VIII ślimakowy

·         Mieszane - V trójdzielny, VII twarzowy, IX językowo - gardłowy, X błędny

Budowa komórki nerwowej:

Podstawową jednostką strukturalną układu nerwowego jest komórka nerwowa (neuron), który składa się z:

·         Ciała komórkowego (perykarionu)

·         Dendrytów - jest ich wiele, są to krótkie rozgałęzione wypustki przewodzące impulsy w stronę ciała komórki

·         Aksonu (neurytu) - jest to jedna, długa nierozgałęziona wypustka, która przewodzi impulsy od ciała komórki

Cechą charakterystyczną komórki nerwowej jest:

·         Pobudliwość - zdolność reagowania na bodźce

·         Pobudzenie - to zmiana stanu błony komórkowej lub metabolizmu całej komórki

·         Przewodzenie impulsu elektrycznego

Włókna nerwowe:

·         Nagie (bezosłonkowe) - pozbawione są osłonek i otoczone neurylemmą. Włókna te przewodzą wolno, ponieważ mają małą średnicę. Są najpierwotniejszym typem włókien, u bezkręgowców występują powszechnie, a u kręgowców w nerwie węchowym.

·         Jednoosłonkowe rdzenne - jeden aksonu otoczony jest osłonka mielinową, mają małą średnicę, prędkość przewodzenia impulsu 3 - 16 m/s, tworzy substancję białą w ośrodkowym układzie nerwowym

·         Jednoosłonkowe bezrdzenne - od 7 - 12 aksonów otoczonych jest osłonką mielinową i komórkami Schwana, czyli hemocytami, prędkość przewodzenia impulsu 0,3 - 2 m/Dwuosłonkowe, występuje w układzie nerwowym autonomicznym

·         Dwuosłonkowe - akson otoczony jest dwoma osłonkami: mielinową (rdzenną) i neurylemmą utworzoną przez hemocyty. W miejscu stykania się hemocytów powstają charakterystyczne przewężenia zwane przewężeniami Rainviera. Szybkość przewodzenia impulsu we włóknach dwuosłonkowych wynosi 120 m/s.

Synapsa - to strefa kontaktu miedzy komórkami nerwowymi lub miedzy komórkami nerwowymi a innymi komórkami w obrębie, których następuje komunikacja. W zależności od rodzaju stykających się komórek wyróżnia się synapsy:

·         Nerwowo - nerwowe

·         Nerwowo - mięśniowe

·         Nerwowo - gruczołowe

Rodzaje synaps:

·         Elektryczne - błona presynaptyczna i postsynaptyczna są w odległości około 2 nm, co pozwala na przeskoczenie impulsu z jednej komórki na drugą. Synapsy te bardzo szybko przewodzą impulsy, mają minimalne opóźnienie synaptyczne, impuls może być przekazywany dwukierunkowo

·         Chemiczne - pod wpływem bodźca z części presynaptycznej uwalniany jest neurotransmiter, który dyfunduje przez błony do części postsynaptycznej. Odległość między częściami presynaptycznymi a post synaptycznymi wynosi ok. 30-50 nm. Synapsy te przewodzą wolniej niż elektryczne, mają opóźnienie 0,5-5 nm, impuls może być przekazywany tylko w jednym kierunku.

Podział synaps ze względu na rodzaj neurotransmitera:

·         Hamujące - kwas gammaaminomasłowy (GABA), glicyna

·         Pobudzające- kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, acetylocholina, noradrenalina, adrenalina, dopamina, serotonina

Odruchy - zdolność reagowania na bodźce:

·         Bezwarunkowe - są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie niezależnie od naszej woli. Odbywają się za pośrednictwem ośrodków podkorowych i ośrodków rdzenia kręgowego..

·         Warunkowe - są to odruchy nabyte (wyuczone), w których główną rolę odgrywa kora mózgowa. Odruchy te powstają w trakcie rozwoju i życia osobniczego w wyniku wielokrotnego kojarzenia bodźca bezwarunkowego z bodźcem obojętnym. Bodziec obojętny musi poprzedzać bodziec bezwarunkowy. Proces ten prowadzi po pewnym czasie do przekształcenia bodźca obojętnego w bodziec warunkowy.

Warunkowanie:

·         Klasyczne - odkrywcą tego typu reakcji był Pwawłow. Warunkowanie klasyczne polega na kojarzeniu bodźca warunkowego i bezwarunkowego. Pawłow przeprowadził doświadczenie na psach i udowodnił ze nie tylko pokarm, czyli bodziec bezpośredni powoduje wydzielanie śliny u psa, ale zwierzę można nauczyć reagowania np. na dźwięk dzwonka, światło - bodźce, które nie powodują wydzielania śliny. Bodziec obojętny musi być kojarzony z bodźcem bezpośrednim, jakim jest pokarm. Po pewnym czasie światło lub dźwięk dzwonka wystarczy do wydzielania śliny.

·         Instrumentalne - odkrywcą tego warunkowania był Thorndike. Pożądane zachowanie u zwierząt może być odpowiednio wzmacniane. Zwierzę uczy się pewnych czynności w zamian, za co otrzymuje nagrodę np. porcję pokarmu lub jest karane np. drażnione prądem elektrycznym.

Budowa i funkcja mózgu:

·         Kresomózgowie -

·          

·         Ma bardzo silnie pofałdowaną powierzchnię, posiada bruzdy i zagłębienia

·         Największa bruzda zwana jest szczeliną podłużną i dzieli mózg na dwie półkule

·         Bruzda boczna i środkowa dzieli każdą z półkul na cztery płaty:

·         Czołowy - ośrodki kojarzeniowe, ruchowe, pisania

·         Ciemieniowy - ośrodki czuciowe odbierające wrażenia dotyku, ciepła i chłodu

·         Skroniowy - ośrodek słuchu i mowy

·         Potyliczny - ośrodek wzroku

·         W obrębie poszczególnych płatów znajdują się skupiska komórek nerwowych kierujące określonymi czynnościami zwane ośrodkami podkorowymi

·         Na przekroju można wyróżnić dwie istoty:

·         Szarą - zbudowana jest z ciał komórek nerwowych

·         Białą - zbudowana jest z włókien nerwowych - neurytów i dendrytów

·         Międzymózgowie -

·          

·         Pełni funkcję pośrednika przekazującego impulsy nerwowe do kory mózgowej

·         Jest miejscem ośrodków takich jak:

·         Podwzgórze - odpowiedzialne jest za termoregulację, gospodarkę wodno - elektrolityczną, energetyczną, tu znajdują się ośrodki głodu, sytości i ośrodek rozrodczy

·         Wzgórze - odpowiada za analizę i syntezę impulsów czuciowych

·         Twór siateczkowaty - odpowiada za emocje, tu znajduje się ośrodek czuwania

·         Śródmózgowie -

·          

·         Przez nie przebiegają bardzo ważne drogi nerwowe

·         Kontroluje napięcie mięśni i postawę ciała

·         Móżdżek -

·          

·         Zbudowany jest z dwóch półkul połączonych ze sobą tzw. robakiem mózgu

·         Kontroluje pracę mięśni szkieletowych, utrzymuje prawidłowa postawę ciała, utrzymuje napniecie mięśniowe

·         Rdzeń przedłużony -

·          

·         Przez niego przebiegają impulsy biegnące z mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie

·         W nim znajdują się ważne ośrodki nerwowe - oddechowy, naczyniowo-ruchowy, czynności serca, wymiotny, regulacji przemiany materii

·         Rdzeń kręgowy -

·          

·         Jest częścią ośrodkowego układu nerwowego

·         Znajduje się w kanale kręgowym, ma długość około 45 cm

·         Odchodzą od niego nerwy rdzeniowe, które wychodzą przez kanał kręgowy i otwory międzykręgowe

·         Otoczony jest trzema oponami: twardówką, pajęczynówką, naczyniówka

·         Między oponami powstaje płyn mózgowo - rdzeniowy, który pełni funkcję: amortyzującą, reguluje zmiany ciśnienia wewnątrz czaszki

·         Zbudowany jest z istoty szarej położonej wewnątrz oraz otaczającej ja istoty białej

OBJAWY CUKRZYCY - sygnały cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2

6

Objawy cukrzycy początkowo nie są wcale oczywiste. Lekarze szacują, że na jedną osobę ze zdiagnozowaną cukrzycą przypada druga, która nic o swojej chorobie nie wie. Taka niewiedza może być groźna dla zdrowia, bowiem powikłania cukrzycy są poważne. Jak rozpoznać objawy cukrzycy? Na co zwrócić uwagę?

Dlaczego tak ważne jest, by każdy wiedział, jakie są objawy cukrzycy? Bo coraz więcej osób zapada na cukrzycę, zwłaszcza typu II, nazywaną insulinoniezależną. Epidemiolodzy są zdania, że za 20 lat na świecie będzie żyło aż 300 mln diabetyków. Taki wzrost ma wiele przyczyn – jedną z nich jest na pewno styl życia: mamy złe nawyki żywieniowe, ograniczamy do minimum aktywność fizyczną, “dorabiamy się” nadwagi i otyłości, palimy papierosy, nadużywamy alkoholu... Jeśli w rodzinie zdarzały się przypadki zachorowań, automatycznie zwiększa się ryzyko, że powiększymy armię osób ze "zbyt słodką krwią".

Objawy cukrzycy - skąd się biorą?

Medyczna nazwa cukrzycy – diabetes mellitus – pochodzi od łacińskich słów oznaczających “cedzenie wody przez ciało” oraz “słodki jak miód”. Oba określenia dotyczą istotnych objawów cukrzycy, czyli wzmożonego pragnienia, częstego oddawania moczu i wysokiego stężenia cukru we krwi. Skąd się biorą takie objawy?
Komórki naszego organizmu potrzebują glukozy, którą zamieniają w energię. Glukoza może się do nich dostać, jeśli pomoże jej w tym insulina. Czasem jednak trzustka produkuje za mało tego hormonu lub komórki nie chcą się z jego pomocą otworzyć dla glukozy i zaczynają “głodować”. Wówczas organizm, broniąc się przed niedożywieniem, uruchamia mechanizmy zwiększające apetyt. Niestety, nawet jeśli będziemy jeść dużo i często, i tak glukoza z pożywienia nie wniknie do wnętrza komórek. One nadal będą głodować. W tej sytuacji, po pierwsze, organizm zacznie zużywać zapasy tłuszczu i będziemy chudli mimo wilczego apetytu, po drugie nadmiar glukozy organizm postara się jak najszybciej wydalić wraz z moczem. Najpierw jednak musi ją rozpuścić i stąd zwiększone pragnienie. A im częściej pijemy, tym częściej korzystamy z toalety. Pozbywamy się płynów, więc organizm domaga się ich uzupełnienia. I koło się zamyka.

Bywa, że stężenie glukozy we krwi i w moczu jest bardzo duże. Jeżeli o tym nie wiemy i w porę nie reagujemy, powstają tzw. ciała ketonowe (kwas beta-hydroksymasłowy, acetooctowy i aceton), które zakwaszają organizm. Dochodzi wówczas do kwasicy ketonowej, która może spowodować zagrażającą życiu śpiączkę. O kwasicy świadczy m.in. zapach wydychanego przez diabetyka powietrza - przypomina on woń kwaśnych jabłek.
Poziom ciał ketonowych we krwi można oznaczyć za pomocą glukometru Optium - służą do tego osobne paski.

Cukrzyca typu II (ma ją 80–90 proc. chorych) na początku może nie powodować żadnych dolegliwości. Czasem pojawiają się one dopiero po paru latach, dlatego warto obserwować reakcje ciała, by jak najszybciej zauważyć podejrzane objawy.

Objawy cukrzycy typu II (insulinoniezależnej)

o    duże pragnienie i częste oddawanie moczu (choć nie tak nasilone, jak w cukrzycy typu I)

o    chudnięcie, mimo normalnego apetytu i diety

o    nieostre widzenie

o    drażliwość, apatia

o    zmęczenie i senność

o    łatwe powstawanie siniaków i wolniejsze gojenie się ran

o    nawracające zapalenia skóry, dziąseł lub pęcherza moczowego

o    sucha swędząca skóra

o    mrowienie lub przejściowa utrata czucia w stopach,

o    u mężczyzn – zaburzenia erekcji

o    u kobiet – przewlekłe zapalenia pochwy.

Objawy cukrzycy typu I (insulinozależnej)

o    duże pragnienie i częste oddawanie moczu

o    spory apetyt i utrata wagi

o    ogólne osłabienie, senność

o    zamazane lub podwójne widzenie.

Jeżeli zauważymy u siebie tego typu objawy (a w dodatku ktoś z bliskiej rodziny choruje lub chorował na cukrzycę), powinniśmy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i zmierzyć poziom cukru we krwi. Gdy zlecone przez niego badania potwierdzą diagnozę, musimy się leczyć u diabetologa. Specjaliści mówią o cukrzycy, że jest nie do pokonania, ale do opanowania. Pod warunkiem jednak, że regularnie kontrolujemy glikemię (czyli zawartość cukru we krwi) oraz stosujemy się do wskazówek lekarza i dietetyka.
www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/objawy-cukrzycy-sygnaly-cukrzycy-typu-1-i-cukrzycy-typu-2_33624.html

HIPERGLIKEMIA - pierwsza pomoc. Postępowanie w przełomach hiperglikemicznych

Pierwsza pomoc przy hiperglikemii, udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się pierwszych oznak podwyższonego poziomu cukru we krwi, może uratować życie. Brak pomocy może doprowadzić do pojawienia się poważnych powikłań, np. utraty wzroku, niewydolności nerek, a nawet śpiączki hiperglikemicznej, która może doprowadzić do śmierci. Sprawdź, jak pomóc przy napadzie hiperglikemii.

Pierwsza pomoc przy hiperglikemii powinna być udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się pierwszych objawów wzrostu poziomu glukozy we krwi, tj. zwiększonego pragnienia, bólów głowy, trudności z koncentracją czy częstego oddawania moczu. W przeciwnym razie może dojść do poważnych powikłań: utraty wzroku, niewydolności nerek czy niewydolności układu krążenia, wskutek uszkodzenia naczyń. Jednak najgroźniejszym powikłaniem hiperglikemii jest kwasica ketonowa, która może doprowadzić do śpiączki hiperglikemicznej, a nawet do śmierci.

Hiperglikemia - pierwsza pomoc

W przypadku wystąpienia objawów hiperglikemii, należy zadzwonić na pogotowie, niezależnie od tego czy chory stracił przytomność, czy jest świadomy. Jeśli stężenie glukozy jest zbyt duże, konieczne może być podłączenie kroplówki i insuliny.

Objawy hiperglikemii (przecukrzenia) nie zawsze są rozpoznawane przez diabetyków. Często zdarza się, że chory może nie zauważyć żadnych niepokojących objawów i czuć się dobrze mimo podwyższenia poziomu cukru…

W większości przypadków osoba udzielająca pierwszej pomocy nie ma możliwości oznaczenia poziomu cukru we krwi chorego. Z tego powodu nie może sprawdzić, czy chory zmaga się z hipoglikemią, czy hiperglikemią. Dlatego lepiej nie podawać mu niczego słodkiego do zjedzenia lub wypicia, tylko poczekać na pogotowie.

Objawy charakterystyczne dla hiperglikemii, czyli trudności z utrzymaniem równowagi, czasem bełkotliwa mowa czy utrata przytomności, są charakterystyczne także dla upojenia alkoholowego. Dlatego osoby drugie powinny zachować czujność oraz reagować, gdy spotkają osobę, która wydaje się być pod wpływem alkoholu.

Jeśli chory jest przytomny i jest pewne, że przyczyną jego problemów ze zdrowiem jest hiperglikemia, należy podać mu do picia wodę z solą, która pomaga zapobiec odwodnieniu i wypłukać nadmiar cukru z organizmu.

Jeśli chory jest nieprzytomny, objawami wskazującymi na hiperglikemię będą: zapach acetonu z ust, sucha skóra i przyspieszone tętno. Wówczas nie pozostaje nic innego, jak tylko ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej i kontrolować jego oddech i tętno. Należy też zadbać o utrzymanie ciepła chorego (np. okryć go kocem lub kurtką, płaszczem)
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/hiperglikemia-pierwsza-pomoc-postepowanie-w-przelomach-hiperglikemiczn_36528.html

HIPOGLIKEMIA (niedocukrzenie): pierwsza pomoc. Jak pomóc przy hipoglikemii?

Pierwsza pomoc przy hipoglikemii, udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się pierwszych oznak zbytniego spadku poziomu cukru we krwi, może uratować życie. Brak pomocy może doprowadzić do śpiączki hipoglikemicznej, a w konsekwencji do śmierci na skutek poważnych zaburzeń metabolicznych. Sprawdź, jak pomóc przy napadzie hipoglikemii.

Pierwsza pomoc przy napadzie hipoglikemii powinna być udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się pierwszych objawów spadku poziomu glukozy we krwi. Szanse na uratowanie chorego maleją wraz z nasilaniem się objawów niedocukrzenia, którego ostatnim etapem jest śpiączka, która może zakończyć się śmiercią chorego.

Hipoglikemia - pierwsza pomoc

W przypadku wystąpienia pierwszych objawów hipoglikemii (osłabienie, silne poty, drżenie ciała), najlepiej, aby chory wypił szklankę słodzonego napoju (wody z cukrem lub soku), z którego cukier szybko przedostanie się do krwioobiegu. Ewentualnie można sięgnąć po kostkę cukru, kilka cukierków albo kawałek czekolady lub batonika. Na szczęście chorzy na cukrzycę wiedzą, że mogą mieć napad hipoglikemiczny, dlatego zwykle noszą coś słodkiego przy sobie.

Hipoglikemia to jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy. U diabetyków przyczyny niedocukrzenia to w większości przypadków błąd w diecie lub źle leczona cukrzyca. Inaczej jest u osób, które nie są chore na cukrzycę. W ich przypadku nisk…

Po spożyciu czegoś słodkiego, chory powinien zjeść bogaty w węglowodany złożone posiłek, np. kanapkę. W ten sposób może zapobiec ponownemu spadkowi poziomu glukozy we krwi.

Objawy niedocukrzenia są bardzo podobne do objawów upojenia alkoholowego i obie te sytuacje łatwo pomylić. Dlatego osoby drugie powinny zachować czujność oraz reagować, gdy spotkają osobę, która wydaje się być pod wpływem alkoholu.

Jeśli objawy hipoglikemii się nasiliły, tj. pojawiła się senność, problemy z mówieniem, mroczki przed oczami, dezorientacja, chory nie jest w stanie pomóc sam sobie. W takiej sytuacji druga osoba powinna wysmarować wewnętrzną stronę policzków chorego syropem z melasy, dżemem bądź miodem, a następnie delikatnie masować je od zewnątrz.

Jeśli chory stracił przytomność, nie powinno mu się podawać niczego do ust, ponieważ grozi to zachłyśnięciem. Wówczas należy jedynie ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej (na boku z odchyloną do tyłu głową) i jak najszybciej wezwać pogotowie.

Hipoglikemia w nocy - co robić?

Jeśli do napadu hipoglikemii dojdzie podczas snu, mało prawdopodobne, by choremu stało się coś złego. Hipoglikemia może jedynie wybudzić go ze snu. Jeśli tak się nie stanie, rano może obudzić się z uczuciem dużego zmęczenia, bólem głowy lub objawami kaca. Jeśli hipoglikemie nocne zdarzają się często, chory powinien sprawdzać poziom glukozy we krwi między 2. a 3. w nocy, gdy hipoglikemie zdarzają się najczęściej. Na wszelki wypadek koło łóżka chorego powinno znajdować się coś słodkiego.
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/cukrzyca/hipoglikemia-niedocukrzenie-pierwsza-pomoc-przy-hipoglikemii_36578.html

11.
Oparzenia chemiczne

Oparzenia chemiczne powstają w momencie kontaktu skóry bądź błony śluzowej człowieka ze środkami chemicznymi o żrącym działaniu – kwasami, zasadami (ługami), solami metali ciężkich. Podrażnienia wymagają, aby przede wszystkim usunąć żrącą substancję z powierzchni skóry i zminimalizować w ten sposób skutki jej działania. Najlepiej zrobić to w przeciągu 2 minut, polewając strumieniem wody uszkodzone miejsce przez kilka do kilkunastu minut.

1. Przyczyny i objawy oparzeń chemicznych

Do wielu oparzeń chemicznych dochodzi przypadkowo podczas niewłaściwego użytkowania produktów chemicznych przechowywanych w każdym gospodarstwie domowym. Niebezpiecznymi substancjami są między innymi produkty do włosów, skóry i paznokci, wybielacze, środki do czyszczenia toalet, metalu oraz chloratory do basenów. Nie są one jednak aż tak groźne jak chemikalia, z którymi wiele osób ma styczność w zakładach pracy,
a w szczególności w fabrykach. Przyczyną większości oparzeń chemicznych są silne kwasy i silne zasady. Najczęściej oparzeniu ulegają twarz, oczy, ręce
i nogi. Zazwyczaj uraz jest na tyle mały, że nie wymaga hospitalizacji. Zdarza się jednak, że środek chemiczny prowadzi do głębokiego uszkodzenia tkanek, którego nie widać na pierwszy rzut oka. Stopnie oparzenia uzależnione są od takich czynników, jak:

·         siła i stężenie środka chemicznego,

·         miejsce oparzenia (oczy, skóra, błona śluzowa),

·         połknięcie środka chemicznego lub wdychanie jego oparów,

·         wcześniejsze uszkodzenie skóry,

·         ilość środka chemicznego, z jaką miało się kontakt,

·         czas kontaktu ciała ze środkiem chemicznym,

·         działanie środka chemicznego.

Objawy oparzenia chemicznego to:

·         zaczerwienienie, podrażnienie i pieczenie skóry,

·         ból lub brak czucia w miejscu kontaktu skóry ze środkiem chemicznym,

·         pęcherze lub czarna, martwa skóra w miejscu kontaktu,

·         zaburzenia widzenia po dostaniu się chemikaliów do oczu,

·         kaszel, spłycenie oddechu.

Przy oparzeniu kwasem dochodzi do powstania na skórze suchego strupa
o różnym zabarwieniu. W przypadku oparzenia zasadą – strup jest miękki
i wilgotny o białym zabarwieniu (martwica rozpływna). W przypadku szczególnie groźnego oparzenia, powyższym objawom mogą towarzyszyć: obniżenie ciśnienia tętniczego, zawroty głowy, uczucie słabości, bóle głowy, skurcze mięśni, drgawki, nieregularny rytm serca, a nawet zatrzymanie pracy serca.

2. Pierwsza pomoc w oparzeniach chemicznych

Gdy dojdzie do oparzenia chemicznego, pierwszym krokiem powinno być usunięcie środka chemicznego ze skóry. U chorych oparzonych wapnem niegaszonym należy usunąć je ze skóry przez ścieranie, a dopiero potem spłukać silnym strumieniem wody. Pozostałe resztki substancji staramy się zobojętnić. W przypadku oparzenia kwasami spłukujemy oparzoną powierzchnię płynami o charakterze zasadowym, np. 3- procentowym roztworem sody oczyszczonej, roztworem mydła lub wodą wapienną. W przypadku oparzenia ługami powierzchnię oparzoną spłukujemy słabymi roztworami kwasów, np.
1- procentowym kwasem octowym, 1- procentowym kwasem cytrynowym lub
3- procentowym kwasem borowym. Po zakończeniu spłukiwania na oparzoną powierzchnię należy nałożyć suchy, jałowy opatrunek i zorganizować poszkodowanemu szybką pomoc lekarską. Każde oparzenie chemiczne jest wskazaniem do szukania pomocy lekarskiej.

12.
Drgawki to reakcja układu nerwowego spowodowana różnymi czynnikami. Towarzyszą jej zmiany świadomości. Wyróżnia się:

·         drgawki toniczne – długo utrzymujące się naprężenie mięśniowe

·         drgawki kloniczne – skurcze mięśniowe o dużej częstotliwości

Drgawki mogą dotyczyć części ciała lub obejmować całe ciało – drgawki uogólnione. Często są powodem powstania wtórnych urazów: złamań, krwiaków, wstrząśnień mózgu i krwotoków.

Przyczyny:

·         padaczka

·         urazy czaszkowo-mózgowe

·         zaburzenia przemiany materii

·         zatrucia

·         niedotlenienie

·         długotrwały brak snu

·         zespół abstynencji poalkoholowej i polekowej, zespół odstawienia narkotyków

·         wysoka temperatura ciała (u dzieci)

Rozpoznanie:

·         upadek

·         utrata świadomości

·         skurcze

·         ślinotok, może dojść do przegryzienia języka – krew

·         niekontrolowane moczenie się

·         okres braku świadomości lub dezorientacji po ustaniu ataku

Postępowanie:

Sprowadza się do zapewnienia poszkodowanemu warunków ograniczających możliwość dalszych obrażeń:

1.      zabezpieczenie przed upadkiem i urazami

2.      udrożnienie dróg oddechowych, przytrzymywanie głowy

3.      nie zaleca się wkładania w usta poszkodowanego jakichkolwiek przedmiotów

4.      nie zaleca się silnego krępowania ciała poszkodowanego

5.      ułożenie w pozycji bezpiecznej po zakończeniu napadu drgawkowego

6.      kontrola drożności dróg oddechowych i funkcji życiowych

7.      wezwanie pomocy medycznej w przypadku gdy:

o    drgawki trwają dłużej niż 4 - 5 minut

o    drgawki powracają

o    w wyniku napadu doszło do urazu

o    poszkodowany nieprzytomny lub splątany powyżej 5 minut po ustaniu napadu
Padaczka - epilepsja

Objawy padaczki u dzieci i dorosłych to utrata przytomności i drgawki - tak uważa większość z nas. Tymczasem są to objawy charakterystyczne tylko dla jednego rodzaju padaczki. Nie wszystkie napady padaczkowe objawiają się drgawkami i odwrotnie - nie każdy napad drgawkowy to epilepsja. Jak zatem rozpoznać padaczkę?

Objawy padaczki u dzieci i dorosłych zwykle są utożsamiane z utratą przytomności
i drgawkami całego ciała, czyli z objawami najczęściej występującego rodzaju napadu padaczkowego, tzw. uogólnionego. Tymczasem nie wszystkie rodzaje padaczki objawiają się drgawkami i odwrotnie - nie każdy napad drgawkowy to epilepsja.

Objawy padaczki u dorosłych

Najczęściej występującym rodzajem napadów padaczkowych są napady uogólnione, czyli tzw. napady duże, które przebiegają w dwóch fazach. Pierwsza, tzw. toniczna, która trwa około 20-30 sekund, zwykle zaczyna się od nagłej utraty przytomności, której może towarzyszyć upadek, a także krzyk. Następnie, na skutek skurczu mięśni, pojawia się odgięcie ciała ku tyłowi i tzw. szczękościsk, a gałki oczne zwracają się ku górze. Chory przestaje oddychać, a na skutek niedotlenienia skóra zaczyna przybierać blado-siną barwę. Dla drugiej fazy napadu padaczkowego - klonicznej - charakterystyczne są drgawki, które trwają do 3 minut. Następnie chory zaczyna oddychać, a na jego ustach pojawia się pienista wydzielina. Podczas tej fazy napadu może nastąpić mimowolne oddanie moczu lub stolca. Następnie chory zapada w głęboki, kilkugodzinny sen, choć czasem zamiast niego pojawia się stan pobudzenia i agresji. Po przebudzeniu chory nie pamięta, co się wydarzyło.

Rzadziej występują padaczki częściowe, które są wynikiem wyładowań tylko w pewnej grupie komórek mózgu. Oznacza to, że napad drgawkowy dotyczy tylko pewnych grup mięśniowych i tylko one są objęte przez skurcze, np. tylko jedna kończyna lub kącik ust. Wówczas chory nie zawsze traci świadomość. Podczas innego typu napadów częściowych chory zamiast drgawek może odczuwać drętwienie, mrowienie lub inne, nietypowe dla padaczki dolegliwości, takie jak:

·         błyski przed oczami

·         mlaskanie

·         cmokanie

·         niemożność artykułowania dźwięków

Objawy padaczki są podobne do szeregu innych schorzeń, takich jak napady bezdechu, refluks żołądkowo-przełykowy, kręcz szyjny, napady lęku i koszmary senne, mioklonie związane ze snem, majaczenie gorączkowe, tiki, migrena, napady psychogenne, omdlenia, napady bezdechu nocnego. W takich sytuacjach istnieje obawa, że może dojść do rozpoznania padaczki, która w rzeczywistości nie ma miejsca, co zwykle zdarza się u dzieci.
Objawy padaczki u dzieci

Niektóre rodzaje padaczek występują tylko w okresie dzieciństwa i nie pojawiają się
u dorosłych. Zalicza się do nich m.in. zespól Lennox-Gastaut, który objawia się nagłą utratą napięcia mięśni i upadkiem i/lub skurczem grup mięśniowych. Ten ciężki rodzaj padaczki lekoopornej pojawia się u dzieci między 3. a 5. rokiem życia. Innym rodzajem padaczki wieku dziecięcego jest zespół Rolanda (padaczka Rolandyczna) - łagodne i krótkotrwałe napady częściowe, które występują zwykle u dzieci między 7. a 10. rokiem życia. Objawami tego rodzaju padaczki są jednostronne skurcze mięśni twarzy, warg, języka, ust i krtani. Dziecko może mieć nawet wykrzywioną połowę twarzy, a z ust może wyciekać mu ślina.

Układ oddechowy człowieka

Oddychanie to jeden z najistotniejszych przejawów życia, dlatego jedną z pierwszych rzeczy sprawdzanych np. po wypadku jest zbadanie, czy dana osoba jeszcze oddycha. Oddychać, czyli pobierać z atmosfery tlen, a oddawać do niej dwutlenek węgla, musi każda żywa istota. Prawie każdy organizm potrzebuje tlenu do pozyskania energii życiowej.

Na oddychanie składają się dwa procesy: "oddychanie zewnętrzne" - wymiana gazowa, tzn. pobieranie ze środowiska tlenu (poprzez narządy oddechowe), rozprowadzanie go po komórkach (dzięki krwi) i jednocześnie odbieranie z nich dwutlenku węgla w celu usunięcia na zewnątrz (również poprzez narządy oddechowe) oraz "oddychanie wewnętrzne" - wewnątrzkomórkowe, tzn. biologiczne utlenianie związków organicznych w celu pozyskania energii niezbędnej do podtrzymywania funkcji życiowych.

Im bardziej jest skomplikowana budowa danego organizmu, tym bardziej sprawne muszą być jego narządy oddechowe. Człowiek, z uwagi na swoją wielonarządową budowę, posiada cały osobny system, czyli układ oddechowy, który w sprawny sposób dostarcza tlen do wszystkich tkanek i narządów ciała oraz zabiera stamtąd dwutlenek węgla, wydalając go do atmosfery.

Funkcje układu oraz dróg oddechowych człowieka:

Podstawowym zadaniem układu oddechowego jest wymiana gazowa (dostarczenie tlenu, wydalenie dwutlenku węgla oraz pary wodnej), ale również ochrona dróg oddechowych oraz płuc przed chorobotwórczymi drobnoustrojami czy zanieczyszczeniami pochodzącymi z wdychanego powietrza, a także udział w wytwarzaniu dźwięków mowy.

Tymczasem do zadań dróg oddechowych należy oczyszczenie, ogrzanie oraz odpowiednie nawilżenie dostarczanego do płuc powietrza (umożliwia to specjalny nabłonek migawkowy wyścielający drogi oddechowe).

Budowa układu oddechowego człowieka:

Na układ oddechowy człowieka składa się wiele narządów, które różnią się pod względem budowy i pełnionych funkcji. Podzielić go można na dwie części: górne oraz dolne drogi oddechowe. Na odcinek górny składają się: jama nosowa, gardło; natomiast na odcinek dolny: krtań, tchawica, oskrzela główne (lewe i prawe) oraz rozgałęzione wewnątrzpłucne drzewo oskrzelowe, zakończone pęcherzykami płucnymi.

Charakterystyka poszczególnych elementów układu oddechowego człowieka:

Jama nosowa - jest przestrzenią, którą ogranicza wewnętrzna powierzchnia nosa zewnętrznego oraz kości twarzoczaszki, wysłaną błoną śluzową. Podzielona jest za pomocą chrzęstno-kostnej przegrody. Ze ściany bocznej jamy nosowej do jej światła wystają małżowiny nosowe, natomiast pod nimi umieszczone są przewody nosowe. Mają tu swoje ujście wypełnione powietrzem komory kości twarzoczaszki, czyli zatoki przynosowe. Jama nosowa od tyłu łączy się z nosową częścią gardła poprzez nozdrza tylne. Jama nosowa wysłana jest wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym, w którym znajdują się liczne komórki śluzowe oraz gruczoły węchowe (wrażliwe na bodźce zapachowe). Dzięki temu nabłonkowi pełni ona rolę pewnego rodzaju filtra (rzęski nabłonka falują w stronę ujścia, dzięki czemu zanieczyszczenia zostają wyrzucane na zewnątrz). Dodatkowo obecne włosy zatrzymują zanieczyszczenia o nieco większym rozmiarze, które następnie zostają usunięte poza organizm w momencie kichania. Podsumowując, dostające się do jamy nosowej (poprzez nozdrza przednie) powietrze zostaje ogrzane, nawilżone oraz oczyszczone dzięki przefiltrowaniu z drobnoustrojów i kurzu.

Gardło - budują je mięśnie poprzecznie prążkowane, od zewnątrz pokrywa je tkanka łączna, a od wewnątrz wyściela błona śluzowa. W miejscu tym dochodzi do skrzyżowania drogi oddechowej z pokarmową. Gardło połączone jest z jamą nosową, ustną, krtanią, a także z trąbką Eustachiusza, prowadzącą do ucha środkowego. Nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu gardła mogą prowadzić do chrapania lub nawet bezdechów, niebezpiecznych dla człowieka.

Krtań - łączy się od góry z gardłem, a u dołu z tchawicą. Jest to przewód zbudowany z połączonych więzadłami i stawami dziewięciu chrząstek, przy czym chrząstka tarczowata jest największa (u mężczyzn tworzy wyniosłość - jabłko Adama). Wewnątrz krtani znajdują się trzy jamy. W całości pokryta jest ona błoną śluzową. Poza tym, że stanowi ona odcinek drogi oddechowej, jest również narządem głosu. Sama czynność głosowa to wynik drgań fałdów głosowych, a jego wysokość zależy od wielu ich właściwości.

Tchawica - to kilkunastocentymetrowa rura, zbudowana z około 20 chrząstek, położonych jedna na drugiej, połączonych łącznotkankową błoną włóknistą. W jej ścianie znajdują się włókna mięśni gładkich, wpływające na średnicę światła tchawicy. Wnętrze wyściel typowy nabłonek migawkowy, pokryty śluzem, umożliwiający zbieranie i usuwanie z powietrza zanieczyszczeń, które następnie zostają wyrzucone do gardła i odkrztuszane (lub połykane). W dolnym odcinku tchawica rozdziela się na dwa oskrzela, a w miejscu tego rozdwojenia znajduje się ostroga, czyli wklęsła listwa wzmacniająca.

Oskrzela główne - budowa ich ścian jest identyczna jak w tchawicy (elementy chrzęstne, mięśniowe, nabłonek migawkowy i błona śluzowa), tyle że chrząstki są węższe. Lewe oskrzele jest dłuższe od prawego, natomiast prawe w porównaniu do lewego posiada większą średnicę. Oskrzela tworzą w płucach rozgałęziający się drzewiasto system. Główne rozdzielają się na płatowe, te na segmentalne, one na subsegmentalne i jeszcze dalsze. Wszystkie kolejne oskrzela mają coraz mniejszą średnicę, wszystkie posiadają chrząstkę. Od tych najmniejszych odchodzą oskrzeliki - już bez chrząstki w ścianie, które po kolejnych podziałach stają się oskrzelikami płucnymi, zawierającymi w ścianie pęcherzyki płucne. One również dzielą się kilka razy, aż podział ten kończy się na przewodach pęcherzykowych prowadzących bezpośrednio ku pęcherzykom płucnym.

Płuca - mają kształt podobny spłaszczonemu stożkowi. Zbudowane są z drzewa oskrzelowego, pęcherzyków płucnych i tkanki śródmiąższowej, a pokrywa je opłucna płucna (jej powierzchnia jest wilgotna, co ułatwia płucom ruch). Prawe płuco jest większe i dzieli się na trzy płaty, a lewe na dwa. Pęcherzyków płucnych jest około 300 milionów. Mają kulisty kształt, tworzą je komórki nabłonkowe otoczone tkanką łączną, oplata je sieć delikatnych naczyń włosowatych. To właśnie tu dochodzi do wymiany gazowej.

Mechanika oddychania:

Oddechy, czyli rytmiczne ruchy klatki piersiowej, złożone z fazy wdechowej i wydechowej, powodują przewietrzanie płuc. Dzieje się tak około 16x/min. w trakcie spoczynku.

Wdech, w czasie którego do dróg oddechowych wciągane jest powietrze (500 ml, przy czym tylko 350 ml dostaje się do pęcherzyków płucnych), to aktywna czynność, wywoływana skurczem przepony i mięśni międzyżebrowych oraz ruchem żeber na zewnątrz i ku górze. Płuca ulegają wtedy rozciągnięciu. Podczas wydechu (biernej czynności) przepona i mięśnie międzyżebrowe rozkurczają się, więc żebra opadają ku dołowi. Płuca zapadają się. Pojemność życiowa płuc wynosi ok. 4500 ml u mężczyzn i ok. 3200 ml u kobiet. Na stale zalega też w płucach pewna ilość powietrza (ok. 1500 ml).

Oddychanie jest czynnością mimowolną i spontaniczną, choć mamy wpływ na częstość oraz głębokość oddechów.
Prezentacja:x02.szkolnictwo.pl/169_Uklad_oddechowy.ppt

Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka.

                Odporność immunologiczna - zdolność organizmu do obrony przed antygenami. Zadaniami mechanizmów obronnych jest niedopuszczenie do wniknięcia ciał obcych, a jeśli już dostaną się do wnętrza, to odróżnienie ich od własnych substancji i unieszkodliwienie.

Odporność nieswoista

Jest nazywana „pierwszą linią obrony organizmu”. Jej podstawowe zadanie to:
- nie dopuścić do wniknięcia patogenu do organizmu lub, jeśli pokona bariery ochronne i wniknie, to:
- natychmiast unieszkodliwić i zlikwidować patogen, póki nie zdążył poczynić szkód w organizmie.

Odporność swoista

                Jeśli obcym czynnikom uda się pokonać nieswoiste bariery, uruchamiana zostaje „druga linia obrony”, stosowana przeciw konkretnemu czynnikowi chorobotwórczemu. Rozpoznanie rodzaju czynnika odbywa się na podstawie substancji znajdującej się na jego powierzchni, nazywanej antygenem. Substancja ta to najczęściej białko, ale może to być też inny związek organiczny.
Antygeny to substancje zdolne do wywołania w organizmie reakcji odpornościowej.
Odpowiedź organizmu, będącą reakcją na wniknięcie antygenu nazywamy odpowiedzią immunologiczną.
Przeciwciała (inaczej immunoglobuliny) to białka, które mogą związać i zneutralizować antygen.
Każde przeciwciało pasuje tylko do jednego antygenu (jak klucz do zamka).

                Głównym zadaniem swoistej odpowiedzi immunologicznej jest produkowanie przeciwciał skierowanych przeciwko określonemu antygenowi.

                Utworzenie kompleksu przeciwciało-antygen uruchamia różne procesy prowadzące do zlikwidowania czynnika chorobotwórczego.

                Rodzaje odpowiedzi immunologicznej

                Pierwotna odpowiedź immunologiczna to reakcja organizmu na pierwsze zetknięcie z antygenem. Czas potrzebny na znalezienie właściwego przeciwciała i uruchomienie reakcji odpornościowej jest wtedy dość długi - trwa kilka, a nawet kilkanaście dni. W tym czasie dochodzi do zachorowania.

                Wtórna odpowiedź immunologiczna to reakcja będąca odpowiedzią na ponowny kontakt z antygenem. W organizmie krążą komórki pamięci z gotowym „przepisem na przeciwciało”. Dlatego reakcja rozpoczyna się bardzo szybko - do kilku godzin po wniknięciu antygenu. Również ilość produkowanych przeciwciał jest znacznie większa niż przy odpowiedzi pierwotnej. Dzięki temu przy ponownym kontakcie z tym samym antygenem nie dochodzi już do zachorowania.

Sposoby nabywania odporności

                Odporność bierna polega na dostarczeniu do organizmu gotowych przeciwciał przeciwko danemu antygenowi. Sposób ten daje co prawda szybką reakcję odpornościową, ale ilość przeciwciał szybko ulega wyczerpaniu i odporność zostaje utracona.

                Odporność czynna polega na pobudzeniu organizmu do samodzielnej produkcji przeciwciał. Sposób ten jest powolny, ale nabyta ta drogą odporność, dzięki komórkom pamięci trwa całymi latami, nieraz całe życie.

                Każdy z tych rodzajów odporności może być nabywany drogą naturalną lub sztuczną.

                Alergie

                Choroby o podłożu alergicznym wynikają z nadwrażliwości układu odpornościowego. Kontakt z zupełnie niegroźnym czynnikiem traktowany jest jak wtargnięcie antygenu i wywołuje odpowiedź immunologiczną organizmu. Substancje, które nie są antygenami, a mimo to u niektórych osób wywołują reakcję odpornościową nazywamy alergenami.

                Większość reakcji alergicznych przebiega stosunkowo łagodnie, ale u niektórych osób uczulenie może przyjąć objawy zagrażające życiu. Reakcję taką, nazywaną wstrząsem anafilaktycznym wywołuje najczęściej penicylina oraz orzechy ziemne. Może ona wystąpić już po kilku minutach po zetknięciu z alergenem i wymaga niezwłocznej interwencji lekarza.

                Najczęstsze objawy alergii dotyczą:

                - układu pokarmowego, np. bóle brzucha, biegunki, wzdęcia

                - układu oddechowego, np. katar, kaszel, trudności w oddychaniu (astma)

                - skóry, np. zaczerwienienie, pokrzywka, wypryski, uczucie swędzenia.

                Alergeny dzielimy na:

                - pokarmowe - np. mleko, jaja, niektóre owoce, ryby, orzechy

                - kontaktowe - np. kosmetyki, proszki do prania

                - wziewne - np. pyłki traw, roztocza w kurzu.

                Objawy alergii najczęściej są związane z miejscem kontaktu z alergenem, np. alergeny wziewne dają przeważnie objawy ze strony układu oddechowego, chociaż nie jest to regułą, bo częstą reakcją na alergeny pokarmowe są np. wysypki skórne.

                Choroby z autoagresji

                Przyczyną tych chorób jest błędne rozpoznawanie antygenów znajdujących się na powierzchni komórek organizmu i uznanie ich za obce. Wówczas układ odpornościowy przystępuje do niszczenia komórek własnego organizmu. Choroby wynikające z autoagresji to:

                - cukrzyca insulinozależna, w przypadku której układ odpornościowy niszczy komórki trzustki produkujące insulinę
- stwardnienie rozsiane jest skutkiem niszczenia osłonek mielinowych w komórkach nerwowych
- reumatoidalne zapalenie stawów, w którym niszczeniu ulegają chrząstki na powierzchniach stawowych kości.

                Odporność organizmu - Problematyka przeszczepów

                W sytuacji, gdy praca narządu jest nieefektywna lub całkowicie ustaje, jedynym ratunkiem dla pacjenta staje się przeszczep, czyli transplantacja zdrowego organu. Do organizmu pacjenta zostają wówczas wprowadzone komórki obcego pochodzenia. Układ immunologiczny precyzyjnie odróżnia własne antygeny od obcych, reagując i niszcząc te drugie. Dlatego zabiegi transplantacji niosą ze sobą ryzyko odrzucenia przeszczepu.

Przeszczepy mogą być dokonywane:

                1. W obrębie tego samego organizmu, np. przeszczep skóry u osób z ciężkimi poparzeniami. Taki przeszczep nie jest odrzucany.

                2. Pomiędzy dwoma osobnikami tego samego gatunku - dotyczy większości transplantacji wykonywanych u ludzi. Im bardziej dawca i biorca mają podobne antygeny, tym większa szansa, że nie zostaną one zauważone przez układ odpornościowy i przeszczep zostanie przyjęty. Dlatego dobrze jest, gdy dawca i biorca mogą być osobami spokrewnionymi. W celu stwierdzenia podobieństwa wykonuje się badania białek zgodności tkankowej. Tylko pozytywny wynik pozwala wykonać transplantację. Dodatkowo, aby zwiększyć szansę przyjęcia przeszczepu, podaje się choremu leki obniżające odporność (tzw. leki supresorowe).

                3. Pomiędzy dwoma osobnikami różnych gatunków - u ludzi ten rodzaj przeszczepów nie jest wykonywany, bywa przeprowadzany u zwierząt w celach doświadczalnych.

Perspektywy

                Podstawową przyczyną, dla której transplantacja narządu jest stosowana tylko u niewielu pacjentów spośród tych, którym mogłaby ona uratować życie, jest brak odpowiedniej ilości narządów. Prace badawcze, mające na celu znalezienie sposobu ich pozyskiwania, idą w dwóch kierunkach:

                Reakcje organizmu podobne jak w przypadku przeszczepów występują podczas transfuzji krwi. Tu decydującym czynnikiem jest zgodność grup krwi, zarówno w układzie A,B,0 jak i w stosunku do czynnika Rh. Dostanie się do organizmu pacjenta erytrocytów z nieodpowiednim antygenem powoduje reakcję polegającą na zlepianiu się (aglutynacji) krwinek, prowadzącą do wstrząsu immunologicznego.

                Uodpornienie organizmu

                Przeciwciała (immunoglobuliny) są zbudowane głównie z białek i mają kształt litery Y. Produkcja przeciwciał jest główną funkcją humoralnego układu odpornościowego

Przeciwciała przyczepiają się do agresora ramionami igreka i unieszkodliwiają go. Przy odpowiednim zapasie limfocytów B w organizmie bitwa zostaje wygrana. Problem w tym, że rozpoznanie antygenu, a następnie produkcja przeciwciał trwa kilka dni. Przez ten czas po prostu chorujemy. Na szczęście przy następnym zakażeniu organizm szybciej rozpoczyna walkę z wirusami. Dzieje się tak dlatego, że już na początku pierwszej w naszym życiu takiej choroby niewielka część limfocytów T przekształca się w komórki pamięci immunologicznej. Zapamiętują one wirusa. Dopóki się nie pojawi, siedzą sobie spokojnie w węzłach chłonnych, aż do kolejnej inwazji. Gdy zarazimy się tym samym drobnoustrojem, natychmiast rozpoczynają produkcję potrzebnych przeciwciał. Dzięki temu szybciej zdrowiejemy. Przyspieszyć ten proces może przyjmowanie gotowych zestawów witamin, picie herbaty z sokiem malinowym lub cytryną.

                Limfocyty T zajmują się także rozpoznawaniem - jako obcych - komórek nowotworowych. Gdy wychwycą ich obecność, nawiązują z nimi bezpośredni kontakt i niszczą je bez udziału przeciwciał. To bardzo ważne zadanie, bo codziennie w naszym ustroju powstaje około czterech tysięcy komórek rakowych. Niestety, limfocyty T tak samo traktują komórki nowotworowe i komórki np. przetransplantowanych organów. W przypadku przeszczepów daje to fatalne skutki, bo niszczony jest organ, który miał ratować życie chorego. Dlatego chorym po przeszczepach podaje się duże dawki sterydów i cytostatyków - leków, które likwidują limfocyty T. Osłabia to wprawdzie ogólną odporność, ale zapobiega odrzuceniu przeszczepu.

Witaminy i mikroelementy wspomagające odporność

•          Siła diety zależy też od codziennej dawki witamin i minerałów. Możemy przyjmować gotowe preparaty, ale nie można zapominać o naturalnych źródłach tych substancji.

•          Czosnek - naturalny antybiotyk, dodawany nawet w niewielkich ilościach do sałatek i surówek zabija niektóre bakterie i wirusy. Ze względu na silny zapach jedzmy go przed snem.

•          Imbir - przyjmowany codziennie chroni przed przeziębieniem (można go dodawać do surówek lub mięs).

•          Miód i propolis działają bakteriobójczo (pod warunkiem, że nie jesteśmy uczuleni!). Miód można z powodzeniem stosować zamiast cukru. Najwięcej wartości leczniczych zachowuje w naturalnej postaci (podgrzewanie zabija cenne składniki). Egzamin zdaje też picie rano dwóch łyżeczek miodu rozpuszczonych w szklance przegotowanej wody (letniej, nie gorącej!).

•          Prowitamina A – znajduje się w surowej marchwi, liściach sałaty, pomidorach i papryce.

•          Witamina C – musi być dostarczana w pożywieniu kilka razy dziennie, bo organizm nie potrafi jej magazynować. Jej obfitym źródłem są: owoce cytrusowe, cebula, papryka, kapusta, brokuły, szpinak, natka pietruszki i ziemniaki. Uwaga: warzywa gotowane na parze i bez soli zachowują więcej witaminy C.

•          Witamina E – znajduje się w oliwie z oliwek, olejach roślinnych, wołowinie, wieprzowinie
i płatkach owsianych.

•          Cynk – występuje w ziarnach pszenicy, wołowinie, serach pleśniowych i owocach morza.

•          Żelazo – poprawia kondycję organizmu, dostarczą go nam m.in. wątróbka, wołowina i rośliny strączkowe.

                Ziołowe preparaty

                Preparaty ziołowe od wieków stosowano w celu podniesienia naturalnej odporności organizmu. Trzeba jednak pamiętać, że ziół, tak jak leków, nie wolno nadużywać.

Zachowaniu dobrej kondycji służą:

•          Aloes - poprawia procesy regeneracyjne i podnosi siły odpornościowe. Można kupić: Bioaron, Biostyminę, Wino aloesowe

•          Pokrzywa - przede wszystkim chroni przed infekcjami i przyspiesza regenerację organizmu.

•          Korzeń żeń-szenia - pobudza witalność i wzmacnia naturalne mechanizmy obronne. Szczególnie polecany osobom wyczerpanym, przepracowanym i mającym problemy
z zasypianiem.

•          Lipa - pozwala wypocić szkodliwe substancje z organizmu.

•          Rumianek - działa przeciwzapalnie, stosowany do inhalacji pomaga oczyścić drogi oddechowe z niektórych bakterii i wirusów.

16.

Każdy rak jest nowotworem, ale nie każdy nowotwór jest rakiem. Często jednak stosujemy te terminy zamiennie. Warto wiedzieć, czym właściwie są, a także jakie wyróżniamy typy nowotworów i czym jest tzw. zmiana przedrakowa. To ważne, ponieważ dzięki tej wiedzy będziemy mogli lepiej zadbać o swoje zdrowie.

W Polsce nowotwory złośliwe są drugą, co do częstości po chorobach układu krążenia przyczyną zgonów. Mimo to swobodnie używamy terminów „nowotwór” i „rak”. Różnica między nimi jest istotna.
Większość osób łączy pojęcie nowotworu z rakiem. Tymczasem są to dwie różne choroby, bowiem każdy rak jest nowotworem, ale już nie działa to w drugą stronę. Warto, więc poznać chorobę, by móc lepiej sobie radzić z jej skutkami. Wiedza ta pozwala pacjentom zaakceptować swój stan i znacznie ułatwia rozmowę z lekarzem prowadzącym. Z czym mamy do czynienia?

O nowotworze mówimy w przypadku wystąpienia procesu rozrostu komórek. Nie podlega on naturalnym mechanizmom kontroli, ponieważ komórki dzieląc się, tworzą skupiska, które po pewnym czasie przyczyniają się do powstania guza.

Nowotwór zaczyna się rozwijać, gdy komórka wymyka się spod genetycznej kontroli czynników regulujących podział i namnażanie komórek. Patologiczne komórki tworzą masę guzową, która zajmuje tkanki, a następnie daje przerzuty do odległych narządów.

Pacjent onkologiczny może mieć do czynienia z nowotworem złośliwym albo niezłośliwym. Ten drugi jest znacznie mniej groźny dla życia chorego, bowiem nie rozprzestrzenia się w innych tkankach. Mamy wówczas do czynienia z guzem, który chirurg podczas operacji usuwa w całości. W tym przypadku nie dochodzi zatem do powstania przerzutów, które są niezwykle groźne dla życia pacjenta, bowiem często okazują się niemożliwe do opanowania. Tak dzieje się u pacjentów, u których wystąpił nowotwór złośliwy. Nie rozwija się on bowiem w jednym miejscu, wrasta w okoliczne tkanki i może dawać przerzuty drogą naczyń krwionośnych lub chłonnych.

W medycynie stosuje się następujący podział nowotworów złośliwych:

-        Mięsak – powstaje w, np. tkance tłuszczowej, chrzęstnej czy mięśniowej.

-   Chłoniak – atakuje limfocyty, przyczyniając się do zaburzenia ich naturalnych funkcji. Białe krwinki zamiast chronić organizm przed chorobami, zaczynają atakować go, wpływając tym samym negatywnie na układ immunologiczny czy metaboliczny. Chłoniaka dzieli się na ziarnicę złośliwą oraz chłoniaki nieziarnicze; ten typ nowotworu powoduje powstawanie przerzutów w całym organizmie, przenosząc się za pomocą naczyń krwionośnych.

-    Czerniak – rozwija się w komórkach barwnikowych. Uznawany jest za najgroźniejszy typ nowotworu, ponieważ rozwija się agresywnie, to jest bardzo szybko powoduje powstawanie przerzutów w całym organizmie, stąd tak ważna jest szybka diagnoza. Czerniaka można rozpoznać m.in. po znamionach, które powstają na skórze, szczególnie powinno się zwracać uwagę na znamiona, które występują na głowie, ramionach czy okolicach uciskowych.

-        Rak – rozwija się w tkance nabłonkowej; jest to najczęściej występująca postać nowotworu złośliwego.

Tkanka nabłonkowa, czyli więcej o raku.

Rak to termin często używany dla określenia nowotworu, oznacza on jednak jeden z jego typów, który rozwija się z komórek naskórka albo komórek nabłonkowych różnych organów ciała. Mówiąc tkanka nabłonkowa, mamy na myśli: skórę, gruczoły, błonę śluzową, błonę wyścielającą układ pokarmowy, tarczycę czy trzustkę. Zazwyczaj nowotwór złośliwy pojawia się w okolicznych węzłach chłonnych, skąd daje przerzuty do innych części ciała.

Terminy typu „rak mózgu” czy „rak kości” są nieprawidłowe, bowiem nie ma w tych miejscach tkanki nabłonkowej. Pacjenci często posługują się mylnymi pojęciami, co może mieć wpływ na zrozumienie przekazu przedstawionego przez onkologa.

W przypadku raka bardzo ważna jest szybka diagnoza. Dlatego lekarze apelują, by zgłaszać się do lekarza pierwszego kontaktu z każdym niepokojącym objawem, który może znamionować wystąpienie tej choroby. Wykrycie raka we wczesnym stadium daje znacznie większe szanse na pokonanie choroby. 

Genetyczne uwarunkowania raka.

Wystąpienie raka w bliskiej rodzinie znacznie podnosi ryzyko. Dotyczy to przede wszystkim raka jajników, piersi czy jelita grubego. Osoby, których ojciec albo matka chorowali na tę chorobę, powinny zadbać szczególnie o regularne badania profilaktyczne. Konsultacja z lekarzem powinna opierać się na wykryciu kopii wadliwych genów takich jak BRCA1 oraz BRCA2. Ich występowanie w organizmie znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka (mniej więcej o 70 proc.).

Wystąpieniu tej choroby sprzyjają również inne czynniki:

-   Chemiczne, czyli rakotwórcze związki chemiczne (np. azbest, sadza czy smoła), które w określonej postaci mogą przyczynić się do wystąpienia nowotworu złośliwego.

-      Fizyczne, takie jak promieniowanie jonizujące czy nadfioletowe, które prowadzą do uszkodzenia DNA.

-     Nadmierne wystawianie się na światło, które może spowodować powstanie nowotworu skóry.

-  Dieta bogata w alkohol, potrawy przypalone, produkty wędzone czy marynowane; może spowodować wystąpienie raka przewodu pokarmowego, piersi czy macicy.

Czynniki przyczyniające się do powstawania nowotworów nazywa się kancerogenami.

Zmiany przedrakowe

Warto również wiedzieć, co oznacza termin „zmiana przedrakowa”. Lekarze używają go do opisywania nieprawidłowych komórek, które mogą rozwinąć się w raka. Takie przedrakowe komórki nazywane są także „przednowotworowymi” i „dysplastycznymi”. Wykrycie zmian przedrakowych stwarza szansę na leczenie możliwie wczesnego stadium choroby, minimalizując ryzyko rozwoju nowotworu.

Źródło: http://zdrowie.wp.pl/zdrowie/wirtualny-poradnik/go:2/art1527,jaka-jest-roznica-miedzy-rakiem-a-nowotworem.html

17.

Ukąszenia i ugryzienia

Owady

Zwykle ukąszenia przez owady i pająki powodują jedynie łagodne dolegliwości bólowe, świąd i obrzęk miejsca ukąszenia.

Niektóre ukąszenia, zwłaszcza przez owady błonkoskrzydłe, mogą wywołać wstrząs anafilaktyczny. Najczęściej są to ukąszenia owady owadów, takich jak: pszczoła miodna, trzmiel, osa i szerszeń. Pszczoły i trzmiele zwykle przeżywają zimę, dlatego można je spotkać również późną jesienią, a nawet w ciepłe zimowe dni. Osy i szerszenie spotyka się wyłącznie latem i jesienią. Ponieważ wyłącznie pszczoły nie są w stanie wyciągnąć żądła po użądleniu (żądło pszczół jest wyposażone w specjalne haczyki), obecność żądła pozwala rozpoznać użądlenie przez pszczołę.

Objawy

• miejscowe zwyczajne: ból, rumień i niewielki obrzęk w miejscu użądlenia. Ustępuje w ciągu kilku godzin lub dni.
• miejscowe duże: obrzęk o średnicy >10 cm utrzymujący się >24h. Może mu towarzyszyć uczucie rozbicia, dreszcze, gorączka lub ból głowy.
• reakcja uogólniona anafilaktyczna
• reakcja uogólniona toksyczna: występuje najczęściej po jednoczesnym użądleniu przez wiele owadów. Może wystąpić m. in. uszkodzenie mięśnia sercowego, zaburzenia pracy wątroby lub nerek.

Postępowanie

Upewnij się, czy miejsce jest bezpieczne.

Wezwij pogotowie, jeśli:

• występują objawy silnego uczulenia;
• osoba ukąszona podaje, że jest uczulona na jad owadów. Jeśli posiada adrenalinę, pomóż ją użyć;

W przypadku użądlenia przez pszczołę należy bezzwłocznie usunąć żądło, podważając je płaskim przedmiotem (kartonikiem, np. kartą kredytową) lub paznokciem. Nie uciskaj zbiorniczka jadowego (np. pęsetą). Przemyj miejsce ukąszenia dużą ilością wody i mydłem. Przyłóż zimny okład/worek z lodem owinięty w suchy ręcznik na 20 minut. Obserwuj osobę pokąsaną przez co najmniej 30 minut. Sprawdzaj, czy nie występują u niej objawy uczulenia.

Pamiętaj!

W przypadku dużej reakcji miejscowej w obrębie jamy ustnej i gardła koniecznie wezwij pomoc.

W przypadku uogólnionej reakcji anafilaktycznej i wstrząsu, postępuj zgodnie z zasadami dotyczącymi wstrząsu.

W przypadku uogólnionej reakcji toksycznej, postępuj jak we wstrząsie.

Kleszcze

Kleszcze przyczepiają się do odkrytych części ciała, część ugryzień nie powoduje dolegliwości chorobowych, jednak niektóre są źródłem poważnych schorzeń, jak borelioza.

Jeśli znajdziesz kleszcza przyczepionego do skóry, usuń go najszybciej jak to możliwe. Ryzyko transmisji drobnoustrojów wzrasta wraz z długością ekspozycji.

Usuwanie kleszcza                                                                                                                        

• Załóż rękawiczki i okulary (zabezpiecz się przed transmisją chorób zakaźnych).
• Złap kleszcza pęsetą w okolicy głowy/aparatu gębowego.
• Pociągnij kleszcza pionowo, unikając wykręcania lub ściskania odwłoka tworząc namiotowy fałd skórny. Zwykle po kilku, kilkunastu sekundach kleszcz się odczepi.
• Umyj skórę wodą z mydłem.

Jeśli zostałeś ukąszony w strefie endemii boreliozy lub odkleszczowego zapalenia mózgu, zgłoś się do lekarza. Jeśli to możliwe, zabierz kleszcza ze sobą w plastikowej torebce.

Żmija zygzakowata

Jedyny jadowity wąż w Polsce, to żmija zygzakowata. Zwykle występuje w barwach brunatnej lub rdzawobrunatnej (czasem bywa szara lub zielonkawa) z charakterystycznym deseniem wzdłuż ciała i znakiem na głowie w kształcie litery H lub X.

Ukąszenie żmii może przebiegać ciężej u dzieci i osób w podeszłym wieku.

Objawy ukąszenia przez żmiję

• narastający obrzęk w miejscu ukąszenia;
•  narastające dolegliwości bólowe w miejscu ukąszenia;
• nudności, wymioty, osłabienie, pocenie się,, biegunka, gorączka i wybroczyny w skórze, krwawienie z dziąseł, zaburzenia świadomości

Postępowanie

• Upewnij się, czy miejsce jest bezpieczne.
• Poproś dorosłą osobę, aby zadzwoniła po pogotowie, oraz usunęła wszystkie inne osoby z miejsca, w którym doszło do ukąszenia.
• Poproś osobę pokąsaną, aby się nie ruszała.
• Zdejmij wszelką biżuterię i ciasne ubranie z pokąsanej kończyny.
• Delikatnie umyj miejsce ukąszenia wodą i mydłem (jeśli to możliwe).
• Ranę przykryj jałową gazą, a kończynę unieruchom.

Pamiętaj!

Wysysanie, nacinanie i wszelkie inne manipulacje w okolicy rany są szkodliwe.

Pogryzienie przez zwierzęta i ludzi

W przypadku naruszenia skóry istnieje ryzyko krwawienia i zakażenia drobnoustrojami z jamy ustnej napastnika. Szczególnie istotne jest ryzyko zakażenia np. wirusem wścieklizny oraz bakterią tężca (zob. Profilaktyka wścieklizny).

Postępowanie

• Upewnij się, że jesteś bezpieczny. Załóż rękawiczki.
• Przy rozległym pogryzieniu przez zwierzęta i ludzi, wezwij pogotowie.
• Oczyść ranę wodą bieżącą i mydłem.
• Zatrzymaj krwawienie, uciskając ranę opatrunkiem.
• Z uwagi na ryzyko zakażenia wścieklizną lub tężcem skontaktuj się z lekarzem (dotyczy pogryzienia przez dzikie zwierzęta oraz koty i psy).
• Jeżeli okolice rany są obrzęknięte lub zasinione, przyłóż worek z lodem owinięty w suchy ręcznik na 20 minut.

19.